18/12/2022.
Ενημέρωση: 2/1/2024
Ενημέρωση: 2/1/2024
ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ
Εκατοντάδες, κυριολεκτικά, μελέτες επισημαίνουν τον αντίκτυπο που έχουν τα γαλακτοκομικά στην ακμή |
"Για βέλτιστα αποτελέσματα αποφύγετε τα γαλακτοκομικά", |
|
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
Α. ΑΚΜΗ 1. ΕΦΗΒΙΚΗ ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ, ΑΓΧΟΣ, ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ 2. ΑΚΜΗ ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΜΗΔΕΝΙΚΗ Β. Ο ΥΨΗΛΟΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΩΝ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΑΚΜΗ 1. Μηχανισμοί δράσης 2. Μόνο το 1,5% γνωρίζει την σχέση ανάμεσα σε αυτές τις τροφές και την ακμή 3. "Για βέλτιστα αποτελέσματα αποφύγετε τα γαλακτοκομικά" Γ. ΛΟΙΠΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ Παραπομπές (33) |
ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ
|
Α. ΑΚΜΗ
Η ακμή επηρεάζει όλες τις ηλικίες (1) και αποτελεί μια από τις πιο κοινές ασθένειες που είναι γνωστές στην ανθρωπότητα (2).
1. ΕΦΗΒΙΚΗ ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ, ΑΓΧΟΣ, ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ
Η ακμή επηρεάζει έως και το 98% όλων των εφήβων (2), ενώ αποτελεί μια σημαντική αιτία νοσηρότητας και περιστασιακής θνησιμότητας μεταξύ των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων.
Με σκοπό να εξετάσει τις συσχετίσεις ανάμεσα στην ακμή και την κατάθλιψη, το άγχος και τις ανησυχίες, και τις αυτοαναφερόμενες απόπειρες αυτοκτονίας, μία μελέτη διερεύνησε στοιχεία από 9.567 μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ηλικίας 12-18 ετών (3).
Τα ευρήματα έδειξαν ότι η ακμή συσχετίστηκε με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης για :
- κατάθλιψη, κατά 104%
- άγχος και ανησυχία, κατά 130%,
- απόπειρες αυτοκτονίας, κατά 50% (3).
Επίσης, άλλα επιστημονικά δεδομένα έχουν δείξει ότι:
- το ιστορικό ακμής αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού κατά 40% (12), καθώς και
- τον καρκίνο του προστάτη (13).
2. ΑΚΜΗ ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΜΗΔΕΝΙΚΗ
Στις δυτικές κοινωνίες, η ακμή είναι μια σχεδόν καθολική δερματοπάθεια του εφηβικού πληθυσμού.
Η ακμή, όμως, δεν αφορά μόνο την εφηβική ηλικία. Σε άνδρες και γυναίκες άνω των 25 ετών, το 40% έως 54% έχει κάποιο βαθμό ακμής στο πρόσωπο και η κλινική ακμή του προσώπου επιμένει μέχρι την μέση ηλικία στο 12% των γυναικών και στο 3% των ανδρών (4).
Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι τα ποσοστά εμφάνισης ακμής είναι σημαντικά χαμηλότερα στις μη-δυτικές κοινωνίες. Μία μελέτη ανέφερε τον επιπολασμό της ακμής σε 2 μη-δυτικούς πληθυσμούς: στη Νέα Γουινέα και στην Παραγουάη.
- Από τα 1.200 άτομα που εξετάστηκαν στη Νέα Γουινέα (συμπεριλαμβανομένων 300 ατόμων ηλικίας 15-25 ετών), δ ε ν παρατηρήθηκε καμμία (!) περίπτωση ακμής.
- Από τα 115 άτομα που εξετάστηκαν στην Παραγουάη (συμπεριλαμβανομένων 15 ατόμων ηλικίας 15-25 ετών), δεν παρατηρήθηκε καμμία περίπτωση ακμής.
Στο συμπέρασμα της μελέτης αναφέρεται ότι αυτή η εκπληκτική διαφορά στην ακμή που εμφανίζεται μεταξύ μη-δυτικών και πλήρως εκσυγχρονισμένων κοινωνιών δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά σε γενετικές διαφορές μεταξύ των πληθυσμών, αλλά πιθανότατα προκύπτει από διαφορετικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες (4).
Συνεπώς, τίθεται ένα εύλογο ερώτημα:
Υπάρχουν τροφές που επιδεινώνουν την ακμή ;
Εμπλέκεται η διατροφή ;
Η κλασική γνώμη των δερματολόγων σχετικά με το ότι η διατροφη δεν επιδρά στην ακμή (16), αμφισβητείται τόσο από την ανακάλυψη πληθυσμών χωρίς ακμή (4, 16) που είδαμε νωρίτερα όσο και από μελέτες που ακολουθούν και αναδεικνύουν τον ρόλο που διαδραματίζουν τα γαλακτοκομικά ακμή.
Η ακμή επηρεάζει όλες τις ηλικίες (1) και αποτελεί μια από τις πιο κοινές ασθένειες που είναι γνωστές στην ανθρωπότητα (2).
1. ΕΦΗΒΙΚΗ ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ, ΑΓΧΟΣ, ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ
Η ακμή επηρεάζει έως και το 98% όλων των εφήβων (2), ενώ αποτελεί μια σημαντική αιτία νοσηρότητας και περιστασιακής θνησιμότητας μεταξύ των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων.
Με σκοπό να εξετάσει τις συσχετίσεις ανάμεσα στην ακμή και την κατάθλιψη, το άγχος και τις ανησυχίες, και τις αυτοαναφερόμενες απόπειρες αυτοκτονίας, μία μελέτη διερεύνησε στοιχεία από 9.567 μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ηλικίας 12-18 ετών (3).
Τα ευρήματα έδειξαν ότι η ακμή συσχετίστηκε με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης για :
- κατάθλιψη, κατά 104%
- άγχος και ανησυχία, κατά 130%,
- απόπειρες αυτοκτονίας, κατά 50% (3).
Επίσης, άλλα επιστημονικά δεδομένα έχουν δείξει ότι:
- το ιστορικό ακμής αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού κατά 40% (12), καθώς και
- τον καρκίνο του προστάτη (13).
2. ΑΚΜΗ ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΜΗΔΕΝΙΚΗ
Στις δυτικές κοινωνίες, η ακμή είναι μια σχεδόν καθολική δερματοπάθεια του εφηβικού πληθυσμού.
Η ακμή, όμως, δεν αφορά μόνο την εφηβική ηλικία. Σε άνδρες και γυναίκες άνω των 25 ετών, το 40% έως 54% έχει κάποιο βαθμό ακμής στο πρόσωπο και η κλινική ακμή του προσώπου επιμένει μέχρι την μέση ηλικία στο 12% των γυναικών και στο 3% των ανδρών (4).
Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι τα ποσοστά εμφάνισης ακμής είναι σημαντικά χαμηλότερα στις μη-δυτικές κοινωνίες. Μία μελέτη ανέφερε τον επιπολασμό της ακμής σε 2 μη-δυτικούς πληθυσμούς: στη Νέα Γουινέα και στην Παραγουάη.
- Από τα 1.200 άτομα που εξετάστηκαν στη Νέα Γουινέα (συμπεριλαμβανομένων 300 ατόμων ηλικίας 15-25 ετών), δ ε ν παρατηρήθηκε καμμία (!) περίπτωση ακμής.
- Από τα 115 άτομα που εξετάστηκαν στην Παραγουάη (συμπεριλαμβανομένων 15 ατόμων ηλικίας 15-25 ετών), δεν παρατηρήθηκε καμμία περίπτωση ακμής.
Στο συμπέρασμα της μελέτης αναφέρεται ότι αυτή η εκπληκτική διαφορά στην ακμή που εμφανίζεται μεταξύ μη-δυτικών και πλήρως εκσυγχρονισμένων κοινωνιών δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά σε γενετικές διαφορές μεταξύ των πληθυσμών, αλλά πιθανότατα προκύπτει από διαφορετικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες (4).
Συνεπώς, τίθεται ένα εύλογο ερώτημα:
Υπάρχουν τροφές που επιδεινώνουν την ακμή ;
Εμπλέκεται η διατροφή ;
Η κλασική γνώμη των δερματολόγων σχετικά με το ότι η διατροφη δεν επιδρά στην ακμή (16), αμφισβητείται τόσο από την ανακάλυψη πληθυσμών χωρίς ακμή (4, 16) που είδαμε νωρίτερα όσο και από μελέτες που ακολουθούν και αναδεικνύουν τον ρόλο που διαδραματίζουν τα γαλακτοκομικά ακμή.
Β. Ο ΥΨΗΛΟΣ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟΣ ΤΩΝ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΩΝ ΣΤΗΝ ΑΚΜΗ
Εκατοντάδες μελέτες επισημαίνουν τον αντίκτυπο των γαλακτοκομικών στην ακμή. Ενδεικτικά, παρουσιάζονται ορισμένες εξ'αυτών
Εκατοντάδες μελέτες επισημαίνουν τον αντίκτυπο των γαλακτοκομικών στην ακμή. Ενδεικτικά, παρουσιάζονται ορισμένες εξ'αυτών
|
- Σε μια μελέτη με περισσότερες από 47.000 γυναίκες, αξιολογήθηκε η σχέση ανάμεσα στην ακμή και την πρόσληψη ζωικού γάλακτος.
Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι ανάμεσα στις γυναίκες με την υψηλότερη πρόσληψη γαλακτοκομικών και στις γυναίκες με την χαμηλότερη πρόσληψη γαλακτοκομικών, υπήρχε μια θετική συσχέτιση. Ενδεικτικά, η συνολική πρόσληψη γάλακτος οδηγούσε σε αυξημένο κίνδυνο ακμής κατά 22%, ενώ το άπαχο γάλα κατά 44% (5). |
ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ
|
|
- Σε μία μελέτη με περισσότερες από 6.000 έφηβες, ηλικίας 9-15 ετών, αξιολογήθηκε η συσχέτιση ανάμεσα στην εφηβική ακμή και την πρόσληψη ζωικού γάλακτος.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι ανάμεσα στις έφηβες με την υψηλότερη κατανάλωση ζωικού γάλακτος (2 ή περισσότερες μερίδες την ημέρα) και στις έφηβες με την χαμηλότερη κατανάλωση (<1 μερίδα την εβδομάδα), εντοπίστηκε σημαντικά αυξημένος κίνδυνος για ακμή. Η επιστημονική ομάδα αναφέρει ότι "αυτό το εύρημα υποστηρίζει παλαιότερες μελέτες και υποδηλώνει ότι οι μεταβολικές επιδράσεις του ζωικού γάλακτος επαρκούν για να προκαλέσουν βιολογικές αντιδράσεις στους ανθρώπους (6). |
ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ
|
|
- Πριν από 15 χρόνια, μία ομάδα 8 επιστημόνων, οι οποίοι προέρχονταν από ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια παγκοσμίως, δημοσίευσε μία μελέτη για την ακμή στα αγόρια εφηβικής ηλικίας. Συνολικά, αξιολόγησαν δεδομένα σε περισσότερα από 4.000 αγόρια.
Τα ευρήματα της μελέτης έδειξαν σημαντικά περισσότερη ακμή σε όσους έφηβους κατανάλωναν ζωικό γάλα. Οι έφηβοι που κατανάλωναν περισσότερο από 2 μερίδες την ημέρα είχαν την μέγιστη ακμή σε σύγκριση με τα αγόρια που κατανάλωναν λιγότερο από μία μερίδα την εβδομάδα. Επιπλέον, για να μειωθεί η πιθανότητα αντίστροφης αιτιότητας [reverse causation], η ερευνητική ομάδα εξέτασε αυτές τις συσχετίσεις σε μια υποομάδα ατόμων ηλικίας μικρότερης των 11 ετών κατά την έναρξη - μια περίοδο σχετικά χαμηλού επιπολασμού ακμής - και τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια με αυτά που αναφέρθηκαν. Στο συμπέρασμα της, η ερευνητική ομάδα αναφέρει ότι το ζωικό γάλα περιέχει ορμονικά συστατικά, ή παράγοντες που επηρεάζουν τις ενδογενείς ορμόνες, σε επαρκείς ποσότητες ώστε να έχουν βιολογικές επιπτώσεις στους ανθρώπους (7). Η σχέση ανάμεσα στην ακμή και αυτές τις τροφές έχει εμφανιστεί ήδη από την δεκαετία του '40, όταν μία μελέτη ανέφερε ότι 1.925 ασθενείς που κρατούσαν ημερολόγιο με τις τροφές που κατανάλωναν, η πλειονότητα ενέπλεξε το ζωικό γάλα στις εξάρσεις της ακμής (7). |
ΑΚΜΗ ΚΑΙ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ
|
1. Μηχανισμοί δράσης
Παρόλο που ακόμα δεν είναι σίγουρο ποια ακριβώς είναι η αιτία που το ζωικό γάλα επιδεινώνει την ακμή, έχουν προταθεί ορισμένοι μηχανισμοί δράσης (7).
Για έναν από αυτούς τους μηχανισμούς δράσης, κάποιες ενδείξεις παρέχει μία μελέτη που ανέφερε 5 περιπτώσεις ασθενών ηλικίας 14 έως 18 ετών που εμφάνισαν ακμή σε μικρό χρονικό διάστημα αμέσως μετά την έναρξη συμπληρωμάτων πρωτεΐνης ορού γάλακτος.
Και οι 5 ασθενείς είχαν κακή ανταπόκριση σε διάφορα σχήματα φαρμακευτικής αντιμετώπισης για την ακμή. Ωστόσο, η ακμή υποχώρησε π λ ή ρ ω ς σε 4 ασθενείς αφού έγινε διακοπή του συμπληρώματος πρωτεΐνης ορού γάλακτος. Επίσης, η ακμή επεκτάθηκε σε 1 ασθενή που έκανε επανέναρξη του συμπληρώματος πρωτεΐνης ορού γάλακτος.
Η πρωτεΐνη ορού γάλακτος ίσως είναι η ένωση των γαλακτοκομικών προϊόντων που προάγει το σχηματισμό ακμής. Απαιτούνται μεγαλύτερες μελέτες για τον προσδιορισμό του μηχανισμού (8).
Σίγουρα, απαιτούνται μεγαλύτερες μελέτες για τον προσδιορισμό του ακριβούς μηχανισμού της πρόκλησης ακμής από τα γαλακτοκομικά, αλλά οι ενδείξεις προοδευτικά αυξάνονται για το ποιες ενώσεις από τα γαλακτοκομικά είναι υπεύθυνες για την ακμή.
Τα ανωτέρω ευρήματα για την εφηβική ακμή από το ζωικό γάλα επισημαίνονται από 2 ακόμα δημοσιεύσεις της περασμένης δεκαετίας.
Πιο συγκεκριμένα, μία ανασκόπηση αναφέρει ότι το ζωικό γάλα έχει "ισχυρό αντίκτυπο στην ακμή που εμφανίζεται στον εφηβικό πληθυσμό" (9), ενώ μια μετα-ανάλυση σε περισσότερα από 70.000 παιδιά, εφήβους/ες και ενήλικες νεαρής ηλικίας έδειξε ότι τα γαλακτοκομικά έχουν αυξημένο κίνδυνο για ακμή (10).
2. Μόνο το 1,5% γνωρίζει την σχέση ανάμεσα σε αυτές τις τροφές και την ακμή
Αξίζει να αναφερθεί ότι η σχέση ανάμεσα στην ακμή και αυτές τις τροφές δεν είναι γενικά γνωστή.
Για την ακρίβεια, για την λέξη-κλειδί "ροδοχρους ακμη" και "κυστικη ακμη" γίνονται κάθε μήνα 2.800 και 1.300 διαδικτυακές αναζητήσεις, αντίστοιχα, ενώ για την λέξη-κλειδί "γαλακτοκομικα και ακμη" γίνονται κάθε μήνα μόλις 20 διαδικτυακές αναζητήσεις.
Αυτό σημαίνει ότι μόλις το 0,7% και το 1,5% των ανθρώπων που αναζητούν πληροφορίες για την ακμή γνωρίζει τον ενοχοποιητικό ρόλο και τις επιβλαβείς επιπτώσεις των γαλακτοκομικών.
3. "Για βέλτιστα αποτελέσματα αποφύγετε τα γαλακτοκομικά"
Πριν από περίπου 15 χρόνια, σε ένα κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό δερματολογίας δημοσιεύτηκε μία μελέτη, η οποία ανέφερε ότι "η βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας για την ακμή που δίνουν οι δερματολόγοι επιτυγχάνεται με το να μηδενιστεί η κατανάλωση των γαλακτοκομικών" (12).
Στην συνέχεια συμπληρώνει ότι "η πλήρης αποφυγή όλων των γαλακτοκομικών είναι ουσιώδες μέρος της θεραπείας για την ακμή, ανεξάρτητα από το ποια συμπληρωματική θεραπεία χρησιμοποιείται".
Κλείνοντας, αναφέρει ότι ορισμένοι άνθρωποι νιώθουν ότι τα γαλακτοκομικά τους λείπουν, το οποίο είναι κάτι που συμβαίνει ορισμένες φορές στην αρχή. Για αυτόν τον λόγο προτείνονται :
α. ορισμένες εναλλακτικές (γαλακτοκομικά από σόγια, ρύζι, ξηρών καρπών και άλλες πηγές), καθώς και
β. η ιστοσελίδα “GoDairyFree.org” που περιέχει 2.500 συνταγές ελεύθερες γαλακτοκομικών (11).
Κλείνοντας, επιδημιολογικά στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η κατανάλωση γάλακτος προκαλεί ή επιδεινώνει την ακμή (14). Ως εκ τούτου, οι δερματολόγοι που παρακολουθούν ασθενείς με ακμή, ιδίως ασθενείς νεαρής ηλικίας, δεν πρέπει να εστιάζουν μόνο στην θεραπεία της παθολογίας του δέρματος, αλλά θα πρέπει να αφιερώνουν χρόνο και στην διατροφή (15).
Γ. ΛΟΙΠΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ
Ορισμένες ακόμα μελέτες που αναφέρονται στα γαλακτοκομικά και την ακμή:
1. Η σχέση μεταξύ της κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων και ακμής απέκτησε πρόσφατα αυξημένο ενδιαφέρον (17)
2. η μη-λήψη γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων είναι ευεργετική για την αντιμετώπιση της ακμής (18)
3. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα έχουν εμπλακεί ως επιβαρυντικοί παράγοντες της ακμής (19)
4. πειστικά δεδομένα υποστηρίζουν το ρόλο των γαλακτοκομικών προϊόντων στην επίδραση ορμονικών και φλεγμονωδών παραγόντων, οι οποίοι μπορούν να αυξήσουν τον επιπολασμό και τη σοβαρότητα της ακμής (20)
5. Ο αυξανόμενος αριθμός αποδεικτικών στοιχείων υποστηρίζει ότι τα γαλακτοκομικά εμπλέκονται στην παθογένεση και την εξέλιξη της ακμής (21)
6. Η φυσική λειτουργία του γάλακτος είναι να διεγείρει την ανάπτυξη, περιέχει αναβολικά στεροειδή, καθώς και πραγματικές αυξητικές ορμόνες και άλλους αυξητικούς παράγοντες που προσθέτουν στην ισχύ του γάλακτος ως διεγερτικό της ακμής (22)
7. Ο υψηλός επιπολασμός της ακμής που φτάνει επίπεδα επιδημίας με άνω του 85% των εφήβων.
Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα οδηγούν σε παθολογική υπερβολή του ήδη φυσιολογικά αυξημένου παράγοντα σηματοδότησης της εφηβείας (23)
8. Η ακμή έχει συνδεθεί επιδημιολογικά με την πρόσληψη γαλακτοκομικών (24)
9. θετική σχέση μεταξύ της κατανάλωσης γάλακτος και του κινδύνου ακμής (25)
10. μετα-ανάλυση σε περισσότερα από 78.000 παιδιά, έφηβες/ους και άτομα νεαρής ηλικίας (έως 30 ετών) έδειξε ότι οποιοδήποτε γαλακτοκομικό, όπως γάλα, γιαούρτι και τυρί, συσχετίστηκε με αυξημένη πιθανότητα ακμής (26)
11. μία ακόμα μετα-ανάλυση διαπίστωσε θετική σχέση μεταξύ γαλακτοκομικών προϊόντων, συνολικού γάλακτος, πλήρους γάλακτος, χαμηλού λίπους και αποβουτυρωμένου γάλακτος και εμφάνισης ακμής (27)
12. Μία από τις τρεις κύριες κατηγορίες τροφίμων που προάγουν την ακμή είναι το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα (28)
13. Η ακμή είναι μια εκδήλωση ορμονικής υπερδιέγερσης. Τα γαλακτοκομικά φαίνεται να συμβάλλουν σε αυτήν την υπερδιέγερση (29)
14. Η κατανάλωση γάλακτος χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά/αποβουτυρωμένου συσχετίστηκε θετικά με την ακμή (30).
15. συσχέτιση ακμής και ορισμένων γαλακτοκομικών προϊόντων (31)
16. 5 περιπτώσεις από υγιείς άνδρες ενήλικες που αναπτύσσουν ακμή μετά την κατανάλωση πρωτεΐνης ορού γάλακτος, ένα αγαπημένο συμπλήρωμα όσων ασχολούνται με το bodybuilding. Αυτές οι παρατηρήσεις ευθυγραμμίζονται με τα βιοχημικά και επιδημιολογικά δεδομένα που υποστηρίζουν τις επιδράσεις του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων στην επιδείνωση της ακμής (32).
17. ο περιορισμός της κατανάλωσης γάλακτος θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην πρόληψη της ακμής (33)
Παρόλο που ακόμα δεν είναι σίγουρο ποια ακριβώς είναι η αιτία που το ζωικό γάλα επιδεινώνει την ακμή, έχουν προταθεί ορισμένοι μηχανισμοί δράσης (7).
Για έναν από αυτούς τους μηχανισμούς δράσης, κάποιες ενδείξεις παρέχει μία μελέτη που ανέφερε 5 περιπτώσεις ασθενών ηλικίας 14 έως 18 ετών που εμφάνισαν ακμή σε μικρό χρονικό διάστημα αμέσως μετά την έναρξη συμπληρωμάτων πρωτεΐνης ορού γάλακτος.
Και οι 5 ασθενείς είχαν κακή ανταπόκριση σε διάφορα σχήματα φαρμακευτικής αντιμετώπισης για την ακμή. Ωστόσο, η ακμή υποχώρησε π λ ή ρ ω ς σε 4 ασθενείς αφού έγινε διακοπή του συμπληρώματος πρωτεΐνης ορού γάλακτος. Επίσης, η ακμή επεκτάθηκε σε 1 ασθενή που έκανε επανέναρξη του συμπληρώματος πρωτεΐνης ορού γάλακτος.
Η πρωτεΐνη ορού γάλακτος ίσως είναι η ένωση των γαλακτοκομικών προϊόντων που προάγει το σχηματισμό ακμής. Απαιτούνται μεγαλύτερες μελέτες για τον προσδιορισμό του μηχανισμού (8).
Σίγουρα, απαιτούνται μεγαλύτερες μελέτες για τον προσδιορισμό του ακριβούς μηχανισμού της πρόκλησης ακμής από τα γαλακτοκομικά, αλλά οι ενδείξεις προοδευτικά αυξάνονται για το ποιες ενώσεις από τα γαλακτοκομικά είναι υπεύθυνες για την ακμή.
Τα ανωτέρω ευρήματα για την εφηβική ακμή από το ζωικό γάλα επισημαίνονται από 2 ακόμα δημοσιεύσεις της περασμένης δεκαετίας.
Πιο συγκεκριμένα, μία ανασκόπηση αναφέρει ότι το ζωικό γάλα έχει "ισχυρό αντίκτυπο στην ακμή που εμφανίζεται στον εφηβικό πληθυσμό" (9), ενώ μια μετα-ανάλυση σε περισσότερα από 70.000 παιδιά, εφήβους/ες και ενήλικες νεαρής ηλικίας έδειξε ότι τα γαλακτοκομικά έχουν αυξημένο κίνδυνο για ακμή (10).
2. Μόνο το 1,5% γνωρίζει την σχέση ανάμεσα σε αυτές τις τροφές και την ακμή
Αξίζει να αναφερθεί ότι η σχέση ανάμεσα στην ακμή και αυτές τις τροφές δεν είναι γενικά γνωστή.
Για την ακρίβεια, για την λέξη-κλειδί "ροδοχρους ακμη" και "κυστικη ακμη" γίνονται κάθε μήνα 2.800 και 1.300 διαδικτυακές αναζητήσεις, αντίστοιχα, ενώ για την λέξη-κλειδί "γαλακτοκομικα και ακμη" γίνονται κάθε μήνα μόλις 20 διαδικτυακές αναζητήσεις.
Αυτό σημαίνει ότι μόλις το 0,7% και το 1,5% των ανθρώπων που αναζητούν πληροφορίες για την ακμή γνωρίζει τον ενοχοποιητικό ρόλο και τις επιβλαβείς επιπτώσεις των γαλακτοκομικών.
3. "Για βέλτιστα αποτελέσματα αποφύγετε τα γαλακτοκομικά"
Πριν από περίπου 15 χρόνια, σε ένα κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό δερματολογίας δημοσιεύτηκε μία μελέτη, η οποία ανέφερε ότι "η βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας για την ακμή που δίνουν οι δερματολόγοι επιτυγχάνεται με το να μηδενιστεί η κατανάλωση των γαλακτοκομικών" (12).
Στην συνέχεια συμπληρώνει ότι "η πλήρης αποφυγή όλων των γαλακτοκομικών είναι ουσιώδες μέρος της θεραπείας για την ακμή, ανεξάρτητα από το ποια συμπληρωματική θεραπεία χρησιμοποιείται".
Κλείνοντας, αναφέρει ότι ορισμένοι άνθρωποι νιώθουν ότι τα γαλακτοκομικά τους λείπουν, το οποίο είναι κάτι που συμβαίνει ορισμένες φορές στην αρχή. Για αυτόν τον λόγο προτείνονται :
α. ορισμένες εναλλακτικές (γαλακτοκομικά από σόγια, ρύζι, ξηρών καρπών και άλλες πηγές), καθώς και
β. η ιστοσελίδα “GoDairyFree.org” που περιέχει 2.500 συνταγές ελεύθερες γαλακτοκομικών (11).
Κλείνοντας, επιδημιολογικά στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η κατανάλωση γάλακτος προκαλεί ή επιδεινώνει την ακμή (14). Ως εκ τούτου, οι δερματολόγοι που παρακολουθούν ασθενείς με ακμή, ιδίως ασθενείς νεαρής ηλικίας, δεν πρέπει να εστιάζουν μόνο στην θεραπεία της παθολογίας του δέρματος, αλλά θα πρέπει να αφιερώνουν χρόνο και στην διατροφή (15).
Γ. ΛΟΙΠΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ
Ορισμένες ακόμα μελέτες που αναφέρονται στα γαλακτοκομικά και την ακμή:
1. Η σχέση μεταξύ της κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων και ακμής απέκτησε πρόσφατα αυξημένο ενδιαφέρον (17)
2. η μη-λήψη γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων είναι ευεργετική για την αντιμετώπιση της ακμής (18)
3. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα έχουν εμπλακεί ως επιβαρυντικοί παράγοντες της ακμής (19)
4. πειστικά δεδομένα υποστηρίζουν το ρόλο των γαλακτοκομικών προϊόντων στην επίδραση ορμονικών και φλεγμονωδών παραγόντων, οι οποίοι μπορούν να αυξήσουν τον επιπολασμό και τη σοβαρότητα της ακμής (20)
5. Ο αυξανόμενος αριθμός αποδεικτικών στοιχείων υποστηρίζει ότι τα γαλακτοκομικά εμπλέκονται στην παθογένεση και την εξέλιξη της ακμής (21)
6. Η φυσική λειτουργία του γάλακτος είναι να διεγείρει την ανάπτυξη, περιέχει αναβολικά στεροειδή, καθώς και πραγματικές αυξητικές ορμόνες και άλλους αυξητικούς παράγοντες που προσθέτουν στην ισχύ του γάλακτος ως διεγερτικό της ακμής (22)
7. Ο υψηλός επιπολασμός της ακμής που φτάνει επίπεδα επιδημίας με άνω του 85% των εφήβων.
Το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα οδηγούν σε παθολογική υπερβολή του ήδη φυσιολογικά αυξημένου παράγοντα σηματοδότησης της εφηβείας (23)
8. Η ακμή έχει συνδεθεί επιδημιολογικά με την πρόσληψη γαλακτοκομικών (24)
9. θετική σχέση μεταξύ της κατανάλωσης γάλακτος και του κινδύνου ακμής (25)
10. μετα-ανάλυση σε περισσότερα από 78.000 παιδιά, έφηβες/ους και άτομα νεαρής ηλικίας (έως 30 ετών) έδειξε ότι οποιοδήποτε γαλακτοκομικό, όπως γάλα, γιαούρτι και τυρί, συσχετίστηκε με αυξημένη πιθανότητα ακμής (26)
11. μία ακόμα μετα-ανάλυση διαπίστωσε θετική σχέση μεταξύ γαλακτοκομικών προϊόντων, συνολικού γάλακτος, πλήρους γάλακτος, χαμηλού λίπους και αποβουτυρωμένου γάλακτος και εμφάνισης ακμής (27)
12. Μία από τις τρεις κύριες κατηγορίες τροφίμων που προάγουν την ακμή είναι το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα (28)
13. Η ακμή είναι μια εκδήλωση ορμονικής υπερδιέγερσης. Τα γαλακτοκομικά φαίνεται να συμβάλλουν σε αυτήν την υπερδιέγερση (29)
14. Η κατανάλωση γάλακτος χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά/αποβουτυρωμένου συσχετίστηκε θετικά με την ακμή (30).
15. συσχέτιση ακμής και ορισμένων γαλακτοκομικών προϊόντων (31)
16. 5 περιπτώσεις από υγιείς άνδρες ενήλικες που αναπτύσσουν ακμή μετά την κατανάλωση πρωτεΐνης ορού γάλακτος, ένα αγαπημένο συμπλήρωμα όσων ασχολούνται με το bodybuilding. Αυτές οι παρατηρήσεις ευθυγραμμίζονται με τα βιοχημικά και επιδημιολογικά δεδομένα που υποστηρίζουν τις επιδράσεις του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων στην επιδείνωση της ακμής (32).
17. ο περιορισμός της κατανάλωσης γάλακτος θα έχει τεράστιο αντίκτυπο στην πρόληψη της ακμής (33)
Παραπομπές :
1. White GM. Recent findings in the epidemiologic evidence, classification, and subtypes of acne vulgaris. Journal of the American Academy of Dermatology. 1998 Aug;39(2 Pt 3):S34-7. DOI: 10.1016/s0190-9622(98)70442-6. PMID: 9703121.
http://europepmc.org/article/MED/9703121
2. Chan JJ, Rohr JB. Acne vulgaris: yesterday, today and tomorrow. The Australasian Journal of Dermatology. 2000 Nov;41 Suppl:S69-72. DOI: 10.1046/j.1440-0960.2000.00462.x. PMID: 11105385.
http://europepmc.org/article/MED/11105385
3. Purvis D, Robinson E, Merry S, Watson P. Acne, anxiety, depression and suicide in teenagers: a cross-sectional survey of New Zealand secondary school students. Journal of Paediatrics and Child Health. 2006 Dec;42(12):793-796. DOI: 10.1111/j.1440-1754.2006.00979.x. PMID: 17096715.
http://europepmc.org/article/MED/17096715
4. Cordain L, Lindeberg S, Hurtado M, et al. Acne vulgaris: a disease of Western civilization. Archives of Dermatology. 2002 Dec;138(12):1584-1590. DOI: 10.1001/archderm.138.12.1584. PMID: 12472346.
http://europepmc.org/article/MED/12472346
5. Adebamowo CA, Spiegelman D, Danby FW, et al. High school dietary dairy intake and teenage acne. Journal of the American Academy of Dermatology. 2005 Feb;52(2):207-214. DOI: 10.1016/j.jaad.2004.08.007. PMID: 15692464.
https://europepmc.org/article/MED/15692464
6. Adebamowo CA, Spiegelman D, Berkey CS, Danby FW, Rockett HH, Colditz GA, Willett WC, Holmes MD. Milk consumption and acne in adolescent girls. Dermatol Online J. 2006 May 30;12(4):1. PMID: 17083856.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17083856/
7. Adebamowo CA, Spiegelman D, Berkey CS, et al. Milk consumption and acne in teenaged boys. Journal of the American Academy of Dermatology. 2008 May;58(5):787-793. DOI: 10.1016/j.jaad.2007.08.049. PMID: 18194824; PMCID: PMC4391699.
https://europepmc.org/article/MED/18194824
8. Silverberg NB. Whey protein precipitating moderate to severe acne flares in 5 teenaged athletes. Cutis. 2012 Aug;90(2):70-2. PMID: 22988649.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22988649/
9. McCusker M, Sidbury R. Nutrition and skin: Kids are not just little people. Clin Dermatol. 2016 Nov-Dec;34(6):698-709. doi: 10.1016/j.clindermatol.2016.07.004. Epub 2016 Jul 9. PMID: 27968929.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27968929/
10. Skin and Hair Adult acne: Understanding underlying causes and banishing breakouts September 23, 2019 By Kristina Liu, MD, MHS, Contributor, and Janelle Nassim, MD, Contributor
https://www.health.harvard.edu/blog/adult-acne-understanding-underlying-causes-and-banishing-breakouts-2019092117816
11. Danby FW. Diet and acne. Clin Dermatol. 2008 Jan-Feb;26(1):93-6. doi: 10.1016/j.clindermatol.2007.09.018. PMID: 18280909.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18280909/
12. Baron JA, Weiderpass E, Newcomb PA, Stampfer M, Titus-Ernstoff L, Egan KM, Greenberg ER. Metabolic disorders and breast cancer risk (United States). Cancer Causes Control. 2001 Dec;12(10):875-80. doi: 10.1023/a:1013796112348. PMID: 11808705.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11808705/
13. Sutcliffe S, Giovannucci E, Isaacs WB, Willett WC, Platz EA. Acne and risk of prostate cancer. International Journal of Cancer. 2007 Dec;121(12):2688-2692. DOI: 10.1002/ijc.23032. PMID: 17724724; PMCID: PMC3076591.
https://europepmc.org/article/MED/17724724
14. Melnik BC. Diet in acne: further evidence for the role of nutrient signalling in acne pathogenesis. Acta Derm Venereol. 2012 May;92(3):228-31. doi: 10.2340/00015555-1358. PMID: 22419445.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22419445/
15. Melnik BC, Zouboulis CC. Potential role of FoxO1 and mTORC1 in the pathogenesis of Western diet-induced acne. Experimental Dermatology. 2013 May;22(5):311-315. DOI: 10.1111/exd.12142. PMID: 23614736; PMCID: PMC3746128.
https://europepmc.org/article/MED/23614736
16. Revuz J. Acné et alimentation [Acne and diet]. Ann Dermatol Venereol. 2010 Nov;137 Suppl 2:S60-1. French. doi: 10.1016/S0151-9638(10)70027-2. PMID: 21095497.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21095497/
17. Liakou AI, Theodorakis MJ, Melnik BC, Pappas A, Zouboulis CC. Nutritional clinical studies in dermatology. J Drugs Dermatol. 2013 Oct;12(10):1104-9. PMID: 24085045.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24085045/
18. Cong TX, Hao D, Wen X, Li XH, He G, Jiang X. From pathogenesis of acne vulgaris to anti-acne agents. Arch Dermatol Res. 2019 Jul;311(5):337-349. doi: 10.1007/s00403-019-01908-x. Epub 2019 Mar 11. PMID: 30859308.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30859308
19. Schnopp C, Mempel M. Acne vulgaris in children and adolescents. Minerva Pediatr. 2011 Aug;63(4):293-304. PMID: 21909065.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21909065
20. Ferdowsian HR, Levin S. Does diet really affect acne? Skin Therapy Lett. 2010 Mar;15(3):1-2, 5. PMID: 20361171.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20361171/
21. Kowalski LM, Bujko J. Ocena potencjału biologicznego i klinicznego diety paleolitycznej [Evaluation of biological and clinical potential of paleolithic diet]. Rocz Panstw Zakl Hig. 2012;63(1):9-15. Polish. PMID: 22642064.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22642064/
22. Danby FW. Nutrition and acne. Clin Dermatol. 2010 Nov-Dec;28(6):598-604. doi: 10.1016/j.clindermatol.2010.03.017. PMID: 21034984.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21034984/
23. Melnik B. Acne vulgaris. Rolle der Diät [Acne vulgaris. Role of diet]. Hautarzt. 2010 Feb;61(2):115-25. German. doi: 10.1007/s00105-009-1831-0. PMID: 20107753.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20107753/
24. Danby FW. Acne, dairy and cancer: The 5alpha-P link. Dermatoendocrinol. 2009 Jan;1(1):12-6. doi: 10.4161/derm.1.1.7124. PMID: 20046583; PMCID: PMC2715202.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20046583
25. Dai R, Hua W, Chen W, Xiong L, Li L. The effect of milk consumption on acne: a meta-analysis of observational studies. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2018 Dec;32(12):2244-2253. doi: 10.1111/jdv.15204. Epub 2018 Sep 5. PMID: 30079512.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30079512
26. Juhl CR, Bergholdt HKM, Miller IM, Jemec GBE, Kanters JK, Ellervik C. Dairy Intake and Acne Vulgaris: A Systematic Review and Meta-Analysis of 78,529 Children, Adolescents, and Young Adults. Nutrients. 2018 Aug 9;10(8):1049. doi: 10.3390/nu10081049. PMID: 30096883; PMCID: PMC6115795.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30096883
27. Aghasi M, Golzarand M, Shab-Bidar S, Aminianfar A, Omidian M, Taheri F. Dairy intake and acne development: A meta-analysis of observational studies. Clin Nutr. 2019 Jun;38(3):1067-1075. doi: 10.1016/j.clnu.2018.04.015. Epub 2018 May 8. PMID: 29778512.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29778512
28. Melnik BC. Linking diet to acne metabolomics, inflammation, and comedogenesis: an update. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2015 Jul 15;8:371-88. doi: 10.2147/CCID.S69135. PMID: 26203267; PMCID: PMC4507494.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26203267
29. Danby FW. Acne: Diet and acnegenesis. Indian Dermatol Online J. 2011 Jan;2(1):2-5. doi: 10.4103/2229-5178.79851. PMID: 23130204; PMCID: PMC3481796.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23130204
30. LaRosa CL, Quach KA, Koons K, Kunselman AR, Zhu J, Thiboutot DM, Zaenglein AL. Consumption of dairy in teenagers with and without acne. J Am Acad Dermatol. 2016 Aug;75(2):318-22. doi: 10.1016/j.jaad.2016.04.030. Epub 2016 May 27. PMID: 27241803.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27241803
31. Veith WB, Silverberg NB. The association of acne vulgaris with diet. Cutis. 2011 Aug;88(2):84-91. PMID: 21916275.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21916275
32. Simonart T. Acne and whey protein supplementation among bodybuilders. Dermatology. 2012;225(3):256-8. doi: 10.1159/000345102. Epub 2012 Dec 13. PMID: 23257731.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23257731
33. Melnik BC. Evidence for acne-promoting effects of milk and other insulinotropic dairy products. Nestle Nutr Workshop Ser Pediatr Program. 2011;67:131-45. doi: 10.1159/000325580. Epub 2011 Feb 16. PMID: 21335995.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21335995
1. White GM. Recent findings in the epidemiologic evidence, classification, and subtypes of acne vulgaris. Journal of the American Academy of Dermatology. 1998 Aug;39(2 Pt 3):S34-7. DOI: 10.1016/s0190-9622(98)70442-6. PMID: 9703121.
http://europepmc.org/article/MED/9703121
2. Chan JJ, Rohr JB. Acne vulgaris: yesterday, today and tomorrow. The Australasian Journal of Dermatology. 2000 Nov;41 Suppl:S69-72. DOI: 10.1046/j.1440-0960.2000.00462.x. PMID: 11105385.
http://europepmc.org/article/MED/11105385
3. Purvis D, Robinson E, Merry S, Watson P. Acne, anxiety, depression and suicide in teenagers: a cross-sectional survey of New Zealand secondary school students. Journal of Paediatrics and Child Health. 2006 Dec;42(12):793-796. DOI: 10.1111/j.1440-1754.2006.00979.x. PMID: 17096715.
http://europepmc.org/article/MED/17096715
4. Cordain L, Lindeberg S, Hurtado M, et al. Acne vulgaris: a disease of Western civilization. Archives of Dermatology. 2002 Dec;138(12):1584-1590. DOI: 10.1001/archderm.138.12.1584. PMID: 12472346.
http://europepmc.org/article/MED/12472346
5. Adebamowo CA, Spiegelman D, Danby FW, et al. High school dietary dairy intake and teenage acne. Journal of the American Academy of Dermatology. 2005 Feb;52(2):207-214. DOI: 10.1016/j.jaad.2004.08.007. PMID: 15692464.
https://europepmc.org/article/MED/15692464
6. Adebamowo CA, Spiegelman D, Berkey CS, Danby FW, Rockett HH, Colditz GA, Willett WC, Holmes MD. Milk consumption and acne in adolescent girls. Dermatol Online J. 2006 May 30;12(4):1. PMID: 17083856.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17083856/
7. Adebamowo CA, Spiegelman D, Berkey CS, et al. Milk consumption and acne in teenaged boys. Journal of the American Academy of Dermatology. 2008 May;58(5):787-793. DOI: 10.1016/j.jaad.2007.08.049. PMID: 18194824; PMCID: PMC4391699.
https://europepmc.org/article/MED/18194824
8. Silverberg NB. Whey protein precipitating moderate to severe acne flares in 5 teenaged athletes. Cutis. 2012 Aug;90(2):70-2. PMID: 22988649.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22988649/
9. McCusker M, Sidbury R. Nutrition and skin: Kids are not just little people. Clin Dermatol. 2016 Nov-Dec;34(6):698-709. doi: 10.1016/j.clindermatol.2016.07.004. Epub 2016 Jul 9. PMID: 27968929.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27968929/
10. Skin and Hair Adult acne: Understanding underlying causes and banishing breakouts September 23, 2019 By Kristina Liu, MD, MHS, Contributor, and Janelle Nassim, MD, Contributor
https://www.health.harvard.edu/blog/adult-acne-understanding-underlying-causes-and-banishing-breakouts-2019092117816
11. Danby FW. Diet and acne. Clin Dermatol. 2008 Jan-Feb;26(1):93-6. doi: 10.1016/j.clindermatol.2007.09.018. PMID: 18280909.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18280909/
12. Baron JA, Weiderpass E, Newcomb PA, Stampfer M, Titus-Ernstoff L, Egan KM, Greenberg ER. Metabolic disorders and breast cancer risk (United States). Cancer Causes Control. 2001 Dec;12(10):875-80. doi: 10.1023/a:1013796112348. PMID: 11808705.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11808705/
13. Sutcliffe S, Giovannucci E, Isaacs WB, Willett WC, Platz EA. Acne and risk of prostate cancer. International Journal of Cancer. 2007 Dec;121(12):2688-2692. DOI: 10.1002/ijc.23032. PMID: 17724724; PMCID: PMC3076591.
https://europepmc.org/article/MED/17724724
14. Melnik BC. Diet in acne: further evidence for the role of nutrient signalling in acne pathogenesis. Acta Derm Venereol. 2012 May;92(3):228-31. doi: 10.2340/00015555-1358. PMID: 22419445.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22419445/
15. Melnik BC, Zouboulis CC. Potential role of FoxO1 and mTORC1 in the pathogenesis of Western diet-induced acne. Experimental Dermatology. 2013 May;22(5):311-315. DOI: 10.1111/exd.12142. PMID: 23614736; PMCID: PMC3746128.
https://europepmc.org/article/MED/23614736
16. Revuz J. Acné et alimentation [Acne and diet]. Ann Dermatol Venereol. 2010 Nov;137 Suppl 2:S60-1. French. doi: 10.1016/S0151-9638(10)70027-2. PMID: 21095497.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21095497/
17. Liakou AI, Theodorakis MJ, Melnik BC, Pappas A, Zouboulis CC. Nutritional clinical studies in dermatology. J Drugs Dermatol. 2013 Oct;12(10):1104-9. PMID: 24085045.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24085045/
18. Cong TX, Hao D, Wen X, Li XH, He G, Jiang X. From pathogenesis of acne vulgaris to anti-acne agents. Arch Dermatol Res. 2019 Jul;311(5):337-349. doi: 10.1007/s00403-019-01908-x. Epub 2019 Mar 11. PMID: 30859308.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30859308
19. Schnopp C, Mempel M. Acne vulgaris in children and adolescents. Minerva Pediatr. 2011 Aug;63(4):293-304. PMID: 21909065.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21909065
20. Ferdowsian HR, Levin S. Does diet really affect acne? Skin Therapy Lett. 2010 Mar;15(3):1-2, 5. PMID: 20361171.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20361171/
21. Kowalski LM, Bujko J. Ocena potencjału biologicznego i klinicznego diety paleolitycznej [Evaluation of biological and clinical potential of paleolithic diet]. Rocz Panstw Zakl Hig. 2012;63(1):9-15. Polish. PMID: 22642064.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22642064/
22. Danby FW. Nutrition and acne. Clin Dermatol. 2010 Nov-Dec;28(6):598-604. doi: 10.1016/j.clindermatol.2010.03.017. PMID: 21034984.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21034984/
23. Melnik B. Acne vulgaris. Rolle der Diät [Acne vulgaris. Role of diet]. Hautarzt. 2010 Feb;61(2):115-25. German. doi: 10.1007/s00105-009-1831-0. PMID: 20107753.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20107753/
24. Danby FW. Acne, dairy and cancer: The 5alpha-P link. Dermatoendocrinol. 2009 Jan;1(1):12-6. doi: 10.4161/derm.1.1.7124. PMID: 20046583; PMCID: PMC2715202.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20046583
25. Dai R, Hua W, Chen W, Xiong L, Li L. The effect of milk consumption on acne: a meta-analysis of observational studies. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2018 Dec;32(12):2244-2253. doi: 10.1111/jdv.15204. Epub 2018 Sep 5. PMID: 30079512.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30079512
26. Juhl CR, Bergholdt HKM, Miller IM, Jemec GBE, Kanters JK, Ellervik C. Dairy Intake and Acne Vulgaris: A Systematic Review and Meta-Analysis of 78,529 Children, Adolescents, and Young Adults. Nutrients. 2018 Aug 9;10(8):1049. doi: 10.3390/nu10081049. PMID: 30096883; PMCID: PMC6115795.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30096883
27. Aghasi M, Golzarand M, Shab-Bidar S, Aminianfar A, Omidian M, Taheri F. Dairy intake and acne development: A meta-analysis of observational studies. Clin Nutr. 2019 Jun;38(3):1067-1075. doi: 10.1016/j.clnu.2018.04.015. Epub 2018 May 8. PMID: 29778512.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29778512
28. Melnik BC. Linking diet to acne metabolomics, inflammation, and comedogenesis: an update. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2015 Jul 15;8:371-88. doi: 10.2147/CCID.S69135. PMID: 26203267; PMCID: PMC4507494.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26203267
29. Danby FW. Acne: Diet and acnegenesis. Indian Dermatol Online J. 2011 Jan;2(1):2-5. doi: 10.4103/2229-5178.79851. PMID: 23130204; PMCID: PMC3481796.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23130204
30. LaRosa CL, Quach KA, Koons K, Kunselman AR, Zhu J, Thiboutot DM, Zaenglein AL. Consumption of dairy in teenagers with and without acne. J Am Acad Dermatol. 2016 Aug;75(2):318-22. doi: 10.1016/j.jaad.2016.04.030. Epub 2016 May 27. PMID: 27241803.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27241803
31. Veith WB, Silverberg NB. The association of acne vulgaris with diet. Cutis. 2011 Aug;88(2):84-91. PMID: 21916275.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21916275
32. Simonart T. Acne and whey protein supplementation among bodybuilders. Dermatology. 2012;225(3):256-8. doi: 10.1159/000345102. Epub 2012 Dec 13. PMID: 23257731.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23257731
33. Melnik BC. Evidence for acne-promoting effects of milk and other insulinotropic dairy products. Nestle Nutr Workshop Ser Pediatr Program. 2011;67:131-45. doi: 10.1159/000325580. Epub 2011 Feb 16. PMID: 21335995.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21335995
