ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
|
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ (χρόνος ανάγνωσης: 5 λεπτά)
1. ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ ΚΑΙ ΦΥΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ: ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΜΕΙΩΣΗ ΣΕ 3 ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ (σε μόλις 4 εβδομάδες) 2. ΨΑΡΙΑ, ΖΩΙΚΟ ΛΙΠΟΣ, ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΛΙΠΑΡΑ, ΖΩΙΚΟ ΓΑΛΑ 3. Δρ. John Duda και Nicole Ross 4. Έναρξη διατροφής για νόσο Πάρκινσον Παραπομπές (24) => Για να διασφαλιστεί η εγκυρότητα των άρθρων, χρησιμοποιώ μόνο αξιόπιστες πηγές, όπως δημοσιεύσεις σε επιστημονικά περιοδικά, ιδρύματα (νοσοκομεία, πανεπιστήμια κ.ά.), αναρτήσεις/βιβλία από επαγγελματίες υγείας κ.ο.κ. |
ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
|
|
1. ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ ΚΑΙ ΦΥΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ: ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΜΕΙΩΣΗ ΣΕ 3 ΚΛΙΜΑΚΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ (σε μόλις 4 εβδομάδες)
Τον Ιανουάριο του 2011 δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό "Διατροφική Νευροεπιστήμη" [Nutritional Neuroscience] μία πιλοτική μελέτη, η οποία διενεργήθηκε από ιταλική ερευνητική ομάδα, με την κύρια ερευνήτρια να προέρχεται από το τμήμα Νευροαποκατάστασης του νοσοκομείου της Βενετίας (1). Στην εισαγωγή της εν λόγω δημοσίευσης αναφέρεται ότι: "Αν και μια φυτοφαγική διατροφή είναι σε θέση να προσφέρει κάποια οφέλη στη νόσο Πάρκινσον, καμμία μελέτη μέχρι και σήμερα (2011) δεν έχει αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της φυτοφαγίας στην διαχείριση της νόσου". |
ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
|
Σε αυτήν την πιλοτική μελέτη, συγκρίθηκε η επίδραση από 2 διαφορετικά είδη διατροφής στην κινητική απόδοση 25 ανθρώπων με νόσο Πάρκινσον, οι οποίοι χωρίστηκαν σε 2 ομάδες:
- 12 στην ομάδα παρέμβασης, οι οποίοι εφάρμοσαν μία φυτοφαγική διατροφή, και
- 13 στην ομάδα ελέγχου, οι οποίοι εφάρμοσαν μία παμφαγική διατροφή.
ευρήματα:
Μετά από μόλις 4 εβδομάδες, η ομάδα που εφάρμοσε την φυτοφαγική διατροφή είχε σημαντική μείωση και στις 3 κλίμακες που αξιολογήθηκαν.
Πιο συγκεκριμένα :
1. η ομάδα που εφάρμοσε την φυτοφαγική διατροφή είχε σημαντική β ε λ τ ί ω σ η (τεστ Mann-Whitney) στην Ενιαία Κλίμακα Βαθμολόγησης Νόσου Πάρκινσον [Unified Parkinson's Disease Rating Scale].
Η συνολική βαθμολογία για την ομάδα με την φυτοφαγική διατροφή ήταν 47,67, ενώ στην ομάδα με την παμφαγική διατροφή ήταν κατά 56% χειρότερη (74,46) και η διαφορά μεταξύ τους ήταν στατιστικά σημαντική (P = 0,008).
2. επίσης, η ομάδα με την φυτοφαγική διατροφή είχε σημαντική β ε λ τ ί ω σ η στις κινητικές επιδόσεις [sub-score III motor performances].
Η βαθμολογία για την ομάδα με την φυτοφαγική διατροφή ήταν 25,42, ενώ στην ομάδα με την παμφαγική διατροφή ήταν κατά 83% χειρότερη (46,46) και η διαφορά μεταξύ τους ήταν στατιστικά σημαντική (P = 0,001).
3. η ομάδα με την φυτοφαγική διατροφή είχε σημαντική β ε λ τ ί ω σ η και στην τροποποιημένη κλίμακα σταδιοποίησης Hoehn και Yahr [Hoehn and Yahr Staging Scale].
Η βαθμολογία για την ομάδα με την φυτοφαγική διατροφή ήταν 1,96, ενώ στην ομάδα με την παμφαγική διατροφή ήταν κατά 38% χειρότερη (3,15) και η διαφορά μεταξύ τους ήταν στατιστικά σημαντική (P = 0,005).
Αυτά τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η φυτοφαγία ίσως είναι χρήσιμη στην διαχείριση της νόσου Πάρκινσον βελτιώνοντας τις κινητικές επιδόσεις. Χρειάζονται πρόσθετες μελέτες για να επιβεβαιωθούν αυτά τα προκαταρκτικά ευρήματα (1).
- 12 στην ομάδα παρέμβασης, οι οποίοι εφάρμοσαν μία φυτοφαγική διατροφή, και
- 13 στην ομάδα ελέγχου, οι οποίοι εφάρμοσαν μία παμφαγική διατροφή.
ευρήματα:
Μετά από μόλις 4 εβδομάδες, η ομάδα που εφάρμοσε την φυτοφαγική διατροφή είχε σημαντική μείωση και στις 3 κλίμακες που αξιολογήθηκαν.
Πιο συγκεκριμένα :
1. η ομάδα που εφάρμοσε την φυτοφαγική διατροφή είχε σημαντική β ε λ τ ί ω σ η (τεστ Mann-Whitney) στην Ενιαία Κλίμακα Βαθμολόγησης Νόσου Πάρκινσον [Unified Parkinson's Disease Rating Scale].
Η συνολική βαθμολογία για την ομάδα με την φυτοφαγική διατροφή ήταν 47,67, ενώ στην ομάδα με την παμφαγική διατροφή ήταν κατά 56% χειρότερη (74,46) και η διαφορά μεταξύ τους ήταν στατιστικά σημαντική (P = 0,008).
2. επίσης, η ομάδα με την φυτοφαγική διατροφή είχε σημαντική β ε λ τ ί ω σ η στις κινητικές επιδόσεις [sub-score III motor performances].
Η βαθμολογία για την ομάδα με την φυτοφαγική διατροφή ήταν 25,42, ενώ στην ομάδα με την παμφαγική διατροφή ήταν κατά 83% χειρότερη (46,46) και η διαφορά μεταξύ τους ήταν στατιστικά σημαντική (P = 0,001).
3. η ομάδα με την φυτοφαγική διατροφή είχε σημαντική β ε λ τ ί ω σ η και στην τροποποιημένη κλίμακα σταδιοποίησης Hoehn και Yahr [Hoehn and Yahr Staging Scale].
Η βαθμολογία για την ομάδα με την φυτοφαγική διατροφή ήταν 1,96, ενώ στην ομάδα με την παμφαγική διατροφή ήταν κατά 38% χειρότερη (3,15) και η διαφορά μεταξύ τους ήταν στατιστικά σημαντική (P = 0,005).
Αυτά τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η φυτοφαγία ίσως είναι χρήσιμη στην διαχείριση της νόσου Πάρκινσον βελτιώνοντας τις κινητικές επιδόσεις. Χρειάζονται πρόσθετες μελέτες για να επιβεβαιωθούν αυτά τα προκαταρκτικά ευρήματα (1).
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Η νόσος Πάρκινσον έχει ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα. Ο συνολικός επιπολασμός είναι 1,6% στην Ευρώπη (2).
2. ΨΑΡΙΑ, ΖΩΙΚΟ ΛΙΠΟΣ, ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΛΙΠΑΡΑ, ΖΩΙΚΟ ΓΑΛΑ
Η διατροφή φαίνεται να εμπλέκεται άμεσα στην αύξηση του κινδύνου για νόσο Πάρκινσον.
ψάρια:
σε πρόσφατη ανάρτηση είδαμε τον υψηλότατο αντίκτυπο που έχει η κατανάλωση ψαριών στη νόσο Πάρκινσον (3).
ζωικό λίπος:
- μία μελέτη σε 456 ανθρώπους με νόσο Πάρκινσον διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες ζωικού λίπους είχαν 90% έως 900% αυξημένο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον (4).
- μία άλλη μελέτη αναφέρει τα ευρήματα από τρεις μελέτες, οι οποίες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι δίαιτες υψηλές σε ζωικό λίπος ή χοληστερόλη συνδέονται με σημαντική αύξηση του κινδύνου για τη νόσο Πάρκινσον. Αντίθετα, το λίπος φυτικής προέλευσης δεν φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο, ενώ προτείνει ότι "η βίγκαν διατροφή θα μπορούσαν να είναι χρήσιμη σε ανθρώπους με νόσο Πάρκινσον, μέσω 2 μηχανισμών:
1. προάγουν την αγγειακή υγεία, και
2. βοηθούν την λεβοντόπα [L-dopa] να διαπεράσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό" (5).
κορεσμένα λιπαρά:
- μία μελέτη ανέλυσε δεδομένα από 41.000 άτομα, τα οποία παρακολουθήθηκαν κατά μέσο όρο για 17 χρόνια.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι η υψηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών συσχετίστηκε με 41% αυξημένο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον (6).
ζωικό γάλα:
Υψηλός αριθμός επιστημονικών δημοσιεύσεων, μεταξύ αυτών 5 μετα-αναλύσεις (7-11) και 9 ανασκοπήσεις (12-20), αναφέρουν ότι το ζωικό γάλα συσχετίζεται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον (7-24).
Κάποιες δημοσιεύσεις αναφέρουν ότι αυτός ο κίνδυνος είναι 40%, 45% ακόμα και 56%, ενώ μία άλλη δημοσίευση αναφέρει ότι αυτός ο κίνδυνος ανέρχεται ακόμα και στο 130%.
Την τελευταία δεκαετία δημοσιεύτηκαν 5 μετα-αναλύσεις (7-11).
Η πιο πρόσφατη (Αύγουστος 2023) αναφέρει ότι "ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου Πάρκινσον ήταν σημαντικά υψηλότερος (40%) στους ανθρώπους με την υψηλότερη πρόσληψη ζωικού γάλακτος" (7). Μία άλλη αναφέρει ότι ""η υψηλή πρόσληψη ζωικού γάλακτος συνδέθηκε με αυξημένο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον κατά 45%" (8).
Mία μετα-ανάλυση σε περισσότερους από 120.000 ανθρώπους, οι οποίοι παρακολούθησαν για 2,5 δεκαετίες, στην μεγαλύτερη ανάλυση των γαλακτοκομικών και της νόσου Πάρκινσον, διαπίστωσε ότι το ζωικό γάλα αυξάνει τον κίνδυνο κατά 56% (9).
Η πιο παλιά μετα-ανάλυση (2014) σε 300.000 ανθρώπους έδειξε ότι ακόμα και για κάθε μικρό ποτήρι (200 ml) ζωικού γάλακτος ανά ημέρα, ο κίνδυνος για νόσο Πάρκινσον αυξάνεται κατά 17% (10). Μία ακόμα μετα-ανάλυση ανέφερε αυξημένο κίνδυνο για τη νόσο Πάρκινσον (11)
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες δημοσιεύτηκαν αρκετές ανασκοπήσεις (12-20).
Η πιο πρόσφατη (2022) αναφέρει ότι "το ζωικό γάλα και τα προϊόντα του αυξάνουν τον κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον" (12).
Μία άλλη επιστημονική ομάδα αξιολόγησε δεδομένα σε περισσότερους από 130.000 ανθρώπους και διαπίστωσε ότι η πρόσληψη ζωικού γάλακτος συσχετίστηκε με σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον. Για την ακρίβεια, ο κίνδυνος αυτός ήταν 70% υψηλότερος (13).
Επίσης, επιδημιολογικές μελέτες επιβεβαιώνουν την συσχέτιση της κατανάλωσης ζωικού γάλακτος με τη νόσο Πάρκινσον (14-16).
Το ότι το ζωικό γάλα αποτελεί παράγοντα κινδύνου και συσχετίζεται με τη νόσο Πάρκινσον αναφέρεται σε 4 ακόμα ανασκοπήσεις (17-20).
Η πρώτη μελέτη που εντόπισε τον κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον από την κατανάλωση ζωικού γάλακτος δημοσιεύθηκε το 2005 και αξιολόγησε δεδομένα από 7.500 άτομα, τα οποία παρακολουθήθηκαν επί 30 χρόνια.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι τα άτομα που έπιναν την μεγαλύτερη ποσότητα γάλακτος είχαν 130% αυξημένο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον, σε σύγκριση με όσα άτομα δεν έπιναν καθόλου ζωικό γάλα (23).
Όσον αφορά δεδομένα από την Ελλάδα, μία μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2013, αξιολόγησε δεδομένα από 26.000 άτομα και διαπίστωσε ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στη νόσο Πάρκινσον και την κατανάλωση γάλακτος (24).
Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω δεδομένα, μετά τα ψάρια, το γάλα φαίνεται ότι είναι ο 2ος πιο σημαντικός επιβαρυντικός διατροφικός παράγοντας. Επομένως, είναι συνετό να απομακρυνθεί το ζωικό γάλα από την διατροφή ή να αντικατασταθεί. Το γάλα χαρουπιού είναι μία εξαιρετική επιλογή.
Η νόσος Πάρκινσον έχει ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα. Ο συνολικός επιπολασμός είναι 1,6% στην Ευρώπη (2).
2. ΨΑΡΙΑ, ΖΩΙΚΟ ΛΙΠΟΣ, ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΛΙΠΑΡΑ, ΖΩΙΚΟ ΓΑΛΑ
Η διατροφή φαίνεται να εμπλέκεται άμεσα στην αύξηση του κινδύνου για νόσο Πάρκινσον.
ψάρια:
σε πρόσφατη ανάρτηση είδαμε τον υψηλότατο αντίκτυπο που έχει η κατανάλωση ψαριών στη νόσο Πάρκινσον (3).
ζωικό λίπος:
- μία μελέτη σε 456 ανθρώπους με νόσο Πάρκινσον διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες ζωικού λίπους είχαν 90% έως 900% αυξημένο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον (4).
- μία άλλη μελέτη αναφέρει τα ευρήματα από τρεις μελέτες, οι οποίες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι δίαιτες υψηλές σε ζωικό λίπος ή χοληστερόλη συνδέονται με σημαντική αύξηση του κινδύνου για τη νόσο Πάρκινσον. Αντίθετα, το λίπος φυτικής προέλευσης δεν φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο, ενώ προτείνει ότι "η βίγκαν διατροφή θα μπορούσαν να είναι χρήσιμη σε ανθρώπους με νόσο Πάρκινσον, μέσω 2 μηχανισμών:
1. προάγουν την αγγειακή υγεία, και
2. βοηθούν την λεβοντόπα [L-dopa] να διαπεράσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό" (5).
κορεσμένα λιπαρά:
- μία μελέτη ανέλυσε δεδομένα από 41.000 άτομα, τα οποία παρακολουθήθηκαν κατά μέσο όρο για 17 χρόνια.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι η υψηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών συσχετίστηκε με 41% αυξημένο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον (6).
ζωικό γάλα:
Υψηλός αριθμός επιστημονικών δημοσιεύσεων, μεταξύ αυτών 5 μετα-αναλύσεις (7-11) και 9 ανασκοπήσεις (12-20), αναφέρουν ότι το ζωικό γάλα συσχετίζεται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον (7-24).
Κάποιες δημοσιεύσεις αναφέρουν ότι αυτός ο κίνδυνος είναι 40%, 45% ακόμα και 56%, ενώ μία άλλη δημοσίευση αναφέρει ότι αυτός ο κίνδυνος ανέρχεται ακόμα και στο 130%.
Την τελευταία δεκαετία δημοσιεύτηκαν 5 μετα-αναλύσεις (7-11).
Η πιο πρόσφατη (Αύγουστος 2023) αναφέρει ότι "ο κίνδυνος εμφάνισης της νόσου Πάρκινσον ήταν σημαντικά υψηλότερος (40%) στους ανθρώπους με την υψηλότερη πρόσληψη ζωικού γάλακτος" (7). Μία άλλη αναφέρει ότι ""η υψηλή πρόσληψη ζωικού γάλακτος συνδέθηκε με αυξημένο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον κατά 45%" (8).
Mία μετα-ανάλυση σε περισσότερους από 120.000 ανθρώπους, οι οποίοι παρακολούθησαν για 2,5 δεκαετίες, στην μεγαλύτερη ανάλυση των γαλακτοκομικών και της νόσου Πάρκινσον, διαπίστωσε ότι το ζωικό γάλα αυξάνει τον κίνδυνο κατά 56% (9).
Η πιο παλιά μετα-ανάλυση (2014) σε 300.000 ανθρώπους έδειξε ότι ακόμα και για κάθε μικρό ποτήρι (200 ml) ζωικού γάλακτος ανά ημέρα, ο κίνδυνος για νόσο Πάρκινσον αυξάνεται κατά 17% (10). Μία ακόμα μετα-ανάλυση ανέφερε αυξημένο κίνδυνο για τη νόσο Πάρκινσον (11)
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες δημοσιεύτηκαν αρκετές ανασκοπήσεις (12-20).
Η πιο πρόσφατη (2022) αναφέρει ότι "το ζωικό γάλα και τα προϊόντα του αυξάνουν τον κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον" (12).
Μία άλλη επιστημονική ομάδα αξιολόγησε δεδομένα σε περισσότερους από 130.000 ανθρώπους και διαπίστωσε ότι η πρόσληψη ζωικού γάλακτος συσχετίστηκε με σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον. Για την ακρίβεια, ο κίνδυνος αυτός ήταν 70% υψηλότερος (13).
Επίσης, επιδημιολογικές μελέτες επιβεβαιώνουν την συσχέτιση της κατανάλωσης ζωικού γάλακτος με τη νόσο Πάρκινσον (14-16).
Το ότι το ζωικό γάλα αποτελεί παράγοντα κινδύνου και συσχετίζεται με τη νόσο Πάρκινσον αναφέρεται σε 4 ακόμα ανασκοπήσεις (17-20).
Η πρώτη μελέτη που εντόπισε τον κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον από την κατανάλωση ζωικού γάλακτος δημοσιεύθηκε το 2005 και αξιολόγησε δεδομένα από 7.500 άτομα, τα οποία παρακολουθήθηκαν επί 30 χρόνια.
Τα ευρήματα έδειξαν ότι τα άτομα που έπιναν την μεγαλύτερη ποσότητα γάλακτος είχαν 130% αυξημένο κίνδυνο για νόσο Πάρκινσον, σε σύγκριση με όσα άτομα δεν έπιναν καθόλου ζωικό γάλα (23).
Όσον αφορά δεδομένα από την Ελλάδα, μία μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2013, αξιολόγησε δεδομένα από 26.000 άτομα και διαπίστωσε ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στη νόσο Πάρκινσον και την κατανάλωση γάλακτος (24).
Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω δεδομένα, μετά τα ψάρια, το γάλα φαίνεται ότι είναι ο 2ος πιο σημαντικός επιβαρυντικός διατροφικός παράγοντας. Επομένως, είναι συνετό να απομακρυνθεί το ζωικό γάλα από την διατροφή ή να αντικατασταθεί. Το γάλα χαρουπιού είναι μία εξαιρετική επιλογή.
|
3. Δρ. John Duda και Nicole Ross
Ο ιατρός John Duda, ο οποίος είναι ειδικός στις κινητικές διαταραχές και διευθυντής του Ερευνητικού, Εκπαιδευτικού και Κλινικού Κέντρου για τη Νόσο Πάρκινσον του Ιατρικού Κέντρου της Φιλαδέλφειας και αναπληρωτής καθηγητής νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή Perelman στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια είναι υπέρμαχος της φυτικής διατροφής με ανεπεξέργαστα τρόφιμα για ανθρώπους με Πάρκινσον. Τα οφέλη που έχει η φυτική διατροφή στη νόσο Πάρκινσον επισημαίνει και η Δρ. Nicole Ross στο σχετικό βιβλίο της. Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στην ανάρτηση "Διατροφή για νόσο Πάρκινσον". |
ΠΑΡΚΙΝΣΟΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
|
4. Έναρξη διατροφής για νόσο Πάρκινσον
Εάν επιθυμείτε να ξεκινήσετε μία εξατομικευμένη διατροφή για τη νόσο Πάρκινσον, δείτε την ενότητα με τις συνεδρίες.
Για οποιαδήποτε διευκρίνιση, είμαι στην διάθεση σας. Απλά, συμπληρώστε την φόρμα επικοινωνίας.
Εάν επιθυμείτε να ξεκινήσετε μία εξατομικευμένη διατροφή για τη νόσο Πάρκινσον, δείτε την ενότητα με τις συνεδρίες.
Για οποιαδήποτε διευκρίνιση, είμαι στην διάθεση σας. Απλά, συμπληρώστε την φόρμα επικοινωνίας.
|
Ιωάννης Κιούσης, Στέλεχος Διατροφής και Διαιτολογίας.
Εφαρμόζω την φυτική διατροφή με ανεπεξέργαστα τρόφιμα από το 2013 |
Παραπομπές (24):
1. Baroni L, Bonetto C, Tessan F, Goldin D, Cenci L, Magnanini P, Zuliani G. Pilot dietary study with normoproteic protein-redistributed plant-food diet and motor performance in patients with Parkinson's disease. Nutr Neurosci. 2011 Jan;14(1):1-9. doi: 10.1179/174313211X12966635733231. PMID: 21535916.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21535916/
2. de Rijk MC, Tzourio C, Breteler MM, Dartigues JF, Amaducci L, Lopez-Pousa S, Manubens-Bertran JM, Alpérovitch A, Rocca WA. Prevalence of parkinsonism and Parkinson's disease in Europe: the EUROPARKINSON Collaborative Study. European Community Concerted Action on the Epidemiology of Parkinson's disease. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1997 Jan;62(1):10-5. doi: 10.1136/jnnp.62.1.10. PMID: 9010393; PMCID: PMC486688.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9010393/
3. Πάρκινσον και ψάρια, 18/7/2023
https://www.herbspice.gr/parkinson-psaria.html
4. Logroscino G, Marder K, Graziano J, Freyer G, Slavkovich V, Lojacono N, Cote L, Mayeux R. Dietary iron, animal fats, and risk of Parkinson's disease. Mov Disord. 1998;13 Suppl 1:13-6. PMID: 9613713.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9613713/
5. McCarty MF. Does a vegan diet reduce risk for Parkinson's disease? Med Hypotheses. 2001 Sep;57(3):318-23. doi: 10.1054/mehy.2000.1321. PMID: 11516224.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0306987700913215
6. Hantikainen, E., Roos, E., Bellocco, R. et al. Dietary fat intake and risk of Parkinson disease: results from the Swedish National March Cohort. Eur J Epidemiol 37, 603–613 (2022). https://doi.org/10.1007/s10654-022-00863-8
https://link.springer.com/article/10.1007/s10654-022-00863-8
7. Talebi S, Asoudeh F, Naeini F, Sadeghi E, Travica N, Mohammadi H. Association between animal protein sources and risk of neurodegenerative diseases: a systematic review and dose-response meta-analysis. Nutr Rev. 2023 Aug 10;81(9):1131-1143. doi: 10.1093/nutrit/nuac114. PMID: 36647769.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36647769/
8. Zhang X, Chen X, Xu Y, et al. Milk consumption and multiple health outcomes: umbrella review of systematic reviews and meta-analyses in humans. Nutrition & Metabolism. 2021 Jan;18(1):7. DOI: 10.1186/s12986-020-00527-y. PMID: 33413488; PMCID: PMC7789627.
https://europepmc.org/article/MED/33413488
9. Hughes KC, Gao X, Kim IY, et al. Intake of dairy foods and risk of Parkinson disease. Neurology. 2017 Jul;89(1):46-52. DOI: 10.1212/wnl.0000000000004057. PMID: 28596209; PMCID: PMC5496517.
https://europepmc.org/article/MED/28596209
10. Jiang W, Ju C, Jiang H, Zhang D. Dairy foods intake and risk of Parkinson's disease: a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Eur J Epidemiol. 2014 Sep;29(9):613-9. doi: 10.1007/s10654-014-9921-4. Epub 2014 Jun 4. PMID: 24894826.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24894826/
11. Godos J, Tieri M, Ghelfi F, Titta L, Marventano S, Lafranconi A, Gambera A, Alonzo E, Sciacca S, Buscemi S, Ray S, Del Rio D, Galvano F, Grosso G. Dairy foods and health: an umbrella review of observational studies. Int J Food Sci Nutr. 2020 Mar;71(2):138-151. doi: 10.1080/09637486.2019.1625035. Epub 2019 Jun 14. PMID: 31199182.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31199182/
12. Bianchi VE, Rizzi L, Somaa F. The role of nutrition on Parkinson's disease: a systematic review. Nutr Neurosci. 2023 Jul;26(7):605-628. doi: 10.1080/1028415X.2022.2073107. Epub 2022 Jun 22. PMID: 35730414.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35730414/
13. Chen H, O'Reilly E, McCullough ML, et al. Consumption of dairy products and risk of Parkinson's disease. American Journal of Epidemiology. 2007 May;165(9):998-1006. DOI: 10.1093/aje/kwk089. PMID: 17272289; PMCID: PMC2232901.
https://europepmc.org/article/MED/17272289
14. Melnik BC, Schmitz G, John SM. Gesundheitsrisiken durch Milchkonsum : Eine kritische Bewertung aus ärztlicher Sicht [Health risks related to milk consumption: a critical evaluation from the medical perspective]. MMW Fortschr Med. 2021 Apr;163(Suppl 4):3-9. German. doi: 10.1007/s15006-021-9652-x. PMID: 33844179.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33844179/
15. Melnik BC. Synergistic Effects of Milk-Derived Exosomes and Galactose on α-Synuclein Pathology in Parkinson's Disease and Type 2 Diabetes Mellitus. Int J Mol Sci. 2021 Jan 21;22(3):1059. doi: 10.3390/ijms22031059. PMID: 33494388; PMCID: PMC7865729.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33494388/
16. Melnik BC, Schmitz G. Exosomes of pasteurized milk: potential pathogens of Western diseases. Journal of Translational Medicine. 2019 Jan;17(1):3. DOI: 10.1186/s12967-018-1760-8. PMID: 30602375; PMCID: PMC6317263.
https://europepmc.org/article/MED/30602375
17. Tanner CM. Advances in environmental epidemiology. Mov Disord. 2010;25 Suppl 1:S58-62. doi: 10.1002/mds.22721. PMID: 20187243.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20187243/
18. Reichmann, H., Csoti, I., Koschel, J. et al. Life style and Parkinson’s disease. J Neural Transm 129, 1235–1245 (2022). https://doi.org/10.1007/s00702-022-02509-1
https://link.springer.com/article/10.1007/s00702-022-02509-1
19. Chade AR, Kasten M, Tanner CM. Nongenetic causes of Parkinson's disease. J Neural Transm Suppl. 2006;(70):147-51. doi: 10.1007/978-3-211-45295-0_23. PMID: 17017522.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17017522/
20. Belvisi D, Pellicciari R, Fabbrini G, Tinazzi M, Berardelli A, Defazio G. Modifiable risk and protective factors in disease development, progression and clinical subtypes of Parkinson's disease: What do prospective studies suggest? Neurobiol Dis. 2020 Feb;134:104671. doi: 10.1016/j.nbd.2019.104671. Epub 2019 Nov 6. PMID: 31706021.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31706021
21. Adams JD. Possible causes of Parkinson's disease. Front Biosci (Landmark Ed). 2021 Aug 30;26(8):387-394. doi: 10.52586/4952. PMID: 34455768.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34455768/
22. Roy A, Choudhury S, Banerjee R, Basu P, Mondal B, Sarkar S, Anand SS, Dey S, Kumar H. Dietary and Environmental Risk Factors in Parkinson's and Alzheimer's Disease: A Semi-Quantitative Pilot Study. Ann Indian Acad Neurol. 2023 Mar-Apr;26(2):174-181. doi: 10.4103/aian.aian_823_22. Epub 2023 Feb 27. PMID: 37179670; PMCID: PMC10171008.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37179670/
23. Park M, Ross GW, Petrovitch H, White LR, Masaki KH, Nelson JS, Tanner CM, Curb JD, Blanchette PL, Abbott RD. Consumption of milk and calcium in midlife and the future risk of Parkinson disease. Neurology. 2005 Mar 22;64(6):1047-51. doi: 10.1212/01.WNL.0000154532.98495.BF. PMID: 15781824.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15781824/
24. Kyrozis A, Ghika A, Stathopoulos P, Vassilopoulos D, Trichopoulos D, Trichopoulou A. Dietary and lifestyle variables in relation to incidence of Parkinson's disease in Greece. Eur J Epidemiol. 2013 Jan;28(1):67-77. doi: 10.1007/s10654-012-9760-0. Epub 2013 Feb 2. PMID: 23377703.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23377703/
1. Baroni L, Bonetto C, Tessan F, Goldin D, Cenci L, Magnanini P, Zuliani G. Pilot dietary study with normoproteic protein-redistributed plant-food diet and motor performance in patients with Parkinson's disease. Nutr Neurosci. 2011 Jan;14(1):1-9. doi: 10.1179/174313211X12966635733231. PMID: 21535916.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21535916/
2. de Rijk MC, Tzourio C, Breteler MM, Dartigues JF, Amaducci L, Lopez-Pousa S, Manubens-Bertran JM, Alpérovitch A, Rocca WA. Prevalence of parkinsonism and Parkinson's disease in Europe: the EUROPARKINSON Collaborative Study. European Community Concerted Action on the Epidemiology of Parkinson's disease. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1997 Jan;62(1):10-5. doi: 10.1136/jnnp.62.1.10. PMID: 9010393; PMCID: PMC486688.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9010393/
3. Πάρκινσον και ψάρια, 18/7/2023
https://www.herbspice.gr/parkinson-psaria.html
4. Logroscino G, Marder K, Graziano J, Freyer G, Slavkovich V, Lojacono N, Cote L, Mayeux R. Dietary iron, animal fats, and risk of Parkinson's disease. Mov Disord. 1998;13 Suppl 1:13-6. PMID: 9613713.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9613713/
5. McCarty MF. Does a vegan diet reduce risk for Parkinson's disease? Med Hypotheses. 2001 Sep;57(3):318-23. doi: 10.1054/mehy.2000.1321. PMID: 11516224.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0306987700913215
6. Hantikainen, E., Roos, E., Bellocco, R. et al. Dietary fat intake and risk of Parkinson disease: results from the Swedish National March Cohort. Eur J Epidemiol 37, 603–613 (2022). https://doi.org/10.1007/s10654-022-00863-8
https://link.springer.com/article/10.1007/s10654-022-00863-8
7. Talebi S, Asoudeh F, Naeini F, Sadeghi E, Travica N, Mohammadi H. Association between animal protein sources and risk of neurodegenerative diseases: a systematic review and dose-response meta-analysis. Nutr Rev. 2023 Aug 10;81(9):1131-1143. doi: 10.1093/nutrit/nuac114. PMID: 36647769.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36647769/
8. Zhang X, Chen X, Xu Y, et al. Milk consumption and multiple health outcomes: umbrella review of systematic reviews and meta-analyses in humans. Nutrition & Metabolism. 2021 Jan;18(1):7. DOI: 10.1186/s12986-020-00527-y. PMID: 33413488; PMCID: PMC7789627.
https://europepmc.org/article/MED/33413488
9. Hughes KC, Gao X, Kim IY, et al. Intake of dairy foods and risk of Parkinson disease. Neurology. 2017 Jul;89(1):46-52. DOI: 10.1212/wnl.0000000000004057. PMID: 28596209; PMCID: PMC5496517.
https://europepmc.org/article/MED/28596209
10. Jiang W, Ju C, Jiang H, Zhang D. Dairy foods intake and risk of Parkinson's disease: a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Eur J Epidemiol. 2014 Sep;29(9):613-9. doi: 10.1007/s10654-014-9921-4. Epub 2014 Jun 4. PMID: 24894826.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24894826/
11. Godos J, Tieri M, Ghelfi F, Titta L, Marventano S, Lafranconi A, Gambera A, Alonzo E, Sciacca S, Buscemi S, Ray S, Del Rio D, Galvano F, Grosso G. Dairy foods and health: an umbrella review of observational studies. Int J Food Sci Nutr. 2020 Mar;71(2):138-151. doi: 10.1080/09637486.2019.1625035. Epub 2019 Jun 14. PMID: 31199182.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31199182/
12. Bianchi VE, Rizzi L, Somaa F. The role of nutrition on Parkinson's disease: a systematic review. Nutr Neurosci. 2023 Jul;26(7):605-628. doi: 10.1080/1028415X.2022.2073107. Epub 2022 Jun 22. PMID: 35730414.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35730414/
13. Chen H, O'Reilly E, McCullough ML, et al. Consumption of dairy products and risk of Parkinson's disease. American Journal of Epidemiology. 2007 May;165(9):998-1006. DOI: 10.1093/aje/kwk089. PMID: 17272289; PMCID: PMC2232901.
https://europepmc.org/article/MED/17272289
14. Melnik BC, Schmitz G, John SM. Gesundheitsrisiken durch Milchkonsum : Eine kritische Bewertung aus ärztlicher Sicht [Health risks related to milk consumption: a critical evaluation from the medical perspective]. MMW Fortschr Med. 2021 Apr;163(Suppl 4):3-9. German. doi: 10.1007/s15006-021-9652-x. PMID: 33844179.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33844179/
15. Melnik BC. Synergistic Effects of Milk-Derived Exosomes and Galactose on α-Synuclein Pathology in Parkinson's Disease and Type 2 Diabetes Mellitus. Int J Mol Sci. 2021 Jan 21;22(3):1059. doi: 10.3390/ijms22031059. PMID: 33494388; PMCID: PMC7865729.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33494388/
16. Melnik BC, Schmitz G. Exosomes of pasteurized milk: potential pathogens of Western diseases. Journal of Translational Medicine. 2019 Jan;17(1):3. DOI: 10.1186/s12967-018-1760-8. PMID: 30602375; PMCID: PMC6317263.
https://europepmc.org/article/MED/30602375
17. Tanner CM. Advances in environmental epidemiology. Mov Disord. 2010;25 Suppl 1:S58-62. doi: 10.1002/mds.22721. PMID: 20187243.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20187243/
18. Reichmann, H., Csoti, I., Koschel, J. et al. Life style and Parkinson’s disease. J Neural Transm 129, 1235–1245 (2022). https://doi.org/10.1007/s00702-022-02509-1
https://link.springer.com/article/10.1007/s00702-022-02509-1
19. Chade AR, Kasten M, Tanner CM. Nongenetic causes of Parkinson's disease. J Neural Transm Suppl. 2006;(70):147-51. doi: 10.1007/978-3-211-45295-0_23. PMID: 17017522.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17017522/
20. Belvisi D, Pellicciari R, Fabbrini G, Tinazzi M, Berardelli A, Defazio G. Modifiable risk and protective factors in disease development, progression and clinical subtypes of Parkinson's disease: What do prospective studies suggest? Neurobiol Dis. 2020 Feb;134:104671. doi: 10.1016/j.nbd.2019.104671. Epub 2019 Nov 6. PMID: 31706021.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31706021
21. Adams JD. Possible causes of Parkinson's disease. Front Biosci (Landmark Ed). 2021 Aug 30;26(8):387-394. doi: 10.52586/4952. PMID: 34455768.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34455768/
22. Roy A, Choudhury S, Banerjee R, Basu P, Mondal B, Sarkar S, Anand SS, Dey S, Kumar H. Dietary and Environmental Risk Factors in Parkinson's and Alzheimer's Disease: A Semi-Quantitative Pilot Study. Ann Indian Acad Neurol. 2023 Mar-Apr;26(2):174-181. doi: 10.4103/aian.aian_823_22. Epub 2023 Feb 27. PMID: 37179670; PMCID: PMC10171008.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37179670/
23. Park M, Ross GW, Petrovitch H, White LR, Masaki KH, Nelson JS, Tanner CM, Curb JD, Blanchette PL, Abbott RD. Consumption of milk and calcium in midlife and the future risk of Parkinson disease. Neurology. 2005 Mar 22;64(6):1047-51. doi: 10.1212/01.WNL.0000154532.98495.BF. PMID: 15781824.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15781824/
24. Kyrozis A, Ghika A, Stathopoulos P, Vassilopoulos D, Trichopoulos D, Trichopoulou A. Dietary and lifestyle variables in relation to incidence of Parkinson's disease in Greece. Eur J Epidemiol. 2013 Jan;28(1):67-77. doi: 10.1007/s10654-012-9760-0. Epub 2013 Feb 2. PMID: 23377703.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23377703/
