17/10/2023
ΕΛΚΩΔΗΣ ΚΟΛΙΤΙΔΑ και ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΡΕΑΣ
Το κρέας αυξάνει τον κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσο του εντέρου κατά τουλάχιστον 50%. |
Ο Διεθνής Οργανισμός για την Φλεγμονώδη Νόσο του Εντέρου συστήνει μείωση του κόκκινου κρέατος. |
Το 2022, δύο νέες μεγάλες μελέτες έδειξαν ότι το κόκκινο κρέας αυξάνει τον κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα. |
|
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ (χρόνος ανάγνωσης: 5 λεπτά)
Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ (χρόνος ανάγνωσης: 1,5 λεπτά) 1. ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗΣ ΝΟΣΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ 2. ΕΛΚΩΔΗΣ ΚΟΛΙΤΙΔΑ Β. ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ (χρόνος ανάγνωσης: 3,5 λεπτά) Παραπομπές (11) |
ΕΛΚΩΔΗΣ ΚΟΛΙΤΙΔΑ και ΚΟΚΚΙΝΟ ΚΡΕΑΣ
|
Α. ΠΕΡΙΛΗΨΗ
1. ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗΣ ΝΟΣΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ
Μετα-ανάλυση δεδομένων από 9 μελέτες έδειξε ότι, σε σύγκριση με τους ανθρώπους που έτρωγαν σπάνια ή καθόλου κρέας, το κρέας αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσο του εντέρου κατά 50% (8). Επίσης, μία μεγάλη μελέτη (67.000 γυναίκες) έδειξε ότι η υψηλή πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης αυξάνει τον κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσο του εντέρου κατά 203% (10).
2. ΕΛΚΩΔΗΣ ΚΟΛΙΤΙΔΑ
καρκίνος παχέος εντέρου:
Οι άνθρωποι με ελκώδη κολίτιδα έχουν δια βίου αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης για καρκίνο του παχέος εντέρου (4).
Εδώ και 2 δεκαετίες γνωρίζουμε τον αντίκτυπο που έχει το κόκκινο κρέας στην ελκώδη κολίτιδα. Το 2004 μία μικρή μελέτη έδειξε ότι το κόκκινο κρέας αυξάνει την πιθανότητα υποτροπής στην ελκώδη κολίτιδα κατά 220% (6). Μία άλλη μικρή μελέτη έδειξε ότι η υψηλότερη κατανάλωση κόκκινου κρέατος συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα (1).
Το 2020, ο Διεθνής Οργανισμός για την Φλεγμονώδη Νόσο του Εντέρου δημοσίευσε σχετικές διατροφικές οδηγίες, οι οποίες, μεταξύ άλλων, συνιστούσαν μείωση της πρόσληψης κόκκινου κρέατος στην ελκώδη κολίτιδα (5).
Επίσης, το Αμερικάνικο Ιδρυμα για τη νόσο Κρον και την Κολίτιδα (7) επισημαίνει ότι το κόκκινο κρέας σχετίζεται με αυξημένη φλεγμονή, ενώ η Αυστραλιανή Ένωση για τη νόσο Κρόν και την Κολίτιδα αναφέρει ότι η κατανάλωση λιγότερου κόκκινου κρέατος προστατεύει από την εμφάνιση ελκώδους κολίτιδας (9).
Το 2022 δημοσιεύθηκαν 2 μεγάλες μελέτες:
- η πρώτη ανέλυσε δεδομένα από 413.000 άτομα και τα ευρήματα έδειξαν ότι το κόκκινο κρέας συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα κατά 61% (2).
- η δεύτερη ανέλυσε δεδομένα από 125.000 άτομα και έδειξε επίσης ότι το κόκκινο κρέας συσχετίστηκε με αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης ελκώδους κολίτιδας (3).
Κλείνοντας, ο Δρ. Tilg από το Τμήμα Ιατρικής, Τομέας Γαστρεντερολογίας και Ηπατολογίας, σε Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Αυστρίας αναφέρει ότι "το κόκκινο κρέας σχετίζεται με την υποτροπή της ελκώδους κολίτιδας" (11).
3. ΕΛΚΩΔΗ ΚΟΛΙΤΙΔΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Με μία φυτική διατροφή επιτυγχάνεται ύφεση στο 98%. Κάνενα φάρμακο δεν έχει επιτύχει κάτι παρόμοιο (συνήθως δεν ξεπερνάει το 50%). Δείτε την ανάρτηση με τίτλο "Ελκώδη Κολίτιδα Διατροφή".
1. ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΗΣ ΝΟΣΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ
Μετα-ανάλυση δεδομένων από 9 μελέτες έδειξε ότι, σε σύγκριση με τους ανθρώπους που έτρωγαν σπάνια ή καθόλου κρέας, το κρέας αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσο του εντέρου κατά 50% (8). Επίσης, μία μεγάλη μελέτη (67.000 γυναίκες) έδειξε ότι η υψηλή πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης αυξάνει τον κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσο του εντέρου κατά 203% (10).
2. ΕΛΚΩΔΗΣ ΚΟΛΙΤΙΔΑ
καρκίνος παχέος εντέρου:
Οι άνθρωποι με ελκώδη κολίτιδα έχουν δια βίου αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης για καρκίνο του παχέος εντέρου (4).
Εδώ και 2 δεκαετίες γνωρίζουμε τον αντίκτυπο που έχει το κόκκινο κρέας στην ελκώδη κολίτιδα. Το 2004 μία μικρή μελέτη έδειξε ότι το κόκκινο κρέας αυξάνει την πιθανότητα υποτροπής στην ελκώδη κολίτιδα κατά 220% (6). Μία άλλη μικρή μελέτη έδειξε ότι η υψηλότερη κατανάλωση κόκκινου κρέατος συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα (1).
Το 2020, ο Διεθνής Οργανισμός για την Φλεγμονώδη Νόσο του Εντέρου δημοσίευσε σχετικές διατροφικές οδηγίες, οι οποίες, μεταξύ άλλων, συνιστούσαν μείωση της πρόσληψης κόκκινου κρέατος στην ελκώδη κολίτιδα (5).
Επίσης, το Αμερικάνικο Ιδρυμα για τη νόσο Κρον και την Κολίτιδα (7) επισημαίνει ότι το κόκκινο κρέας σχετίζεται με αυξημένη φλεγμονή, ενώ η Αυστραλιανή Ένωση για τη νόσο Κρόν και την Κολίτιδα αναφέρει ότι η κατανάλωση λιγότερου κόκκινου κρέατος προστατεύει από την εμφάνιση ελκώδους κολίτιδας (9).
Το 2022 δημοσιεύθηκαν 2 μεγάλες μελέτες:
- η πρώτη ανέλυσε δεδομένα από 413.000 άτομα και τα ευρήματα έδειξαν ότι το κόκκινο κρέας συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα κατά 61% (2).
- η δεύτερη ανέλυσε δεδομένα από 125.000 άτομα και έδειξε επίσης ότι το κόκκινο κρέας συσχετίστηκε με αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης ελκώδους κολίτιδας (3).
Κλείνοντας, ο Δρ. Tilg από το Τμήμα Ιατρικής, Τομέας Γαστρεντερολογίας και Ηπατολογίας, σε Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Αυστρίας αναφέρει ότι "το κόκκινο κρέας σχετίζεται με την υποτροπή της ελκώδους κολίτιδας" (11).
3. ΕΛΚΩΔΗ ΚΟΛΙΤΙΔΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Με μία φυτική διατροφή επιτυγχάνεται ύφεση στο 98%. Κάνενα φάρμακο δεν έχει επιτύχει κάτι παρόμοιο (συνήθως δεν ξεπερνάει το 50%). Δείτε την ανάρτηση με τίτλο "Ελκώδη Κολίτιδα Διατροφή".
Β. ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
|
Μία μελέτη του 2015, η οποία έθεσε ως στόχο να αξιολογήσει την συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης κρέατος και του κινδύνου εμφάνισης ελκώδους κολίτιδας (1).
Αξιολογήθηκαν δεδομένα από 186 ανθρώπους και τα ευρήματα έδειξαν θετικές συσχετίσεις ανάμεσα στον κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα και: - το επεξεργασμένο κρέας, - το κόκκινο κρέας, και - τα όργανα των ζώων. Το συμπέρασμα της επιστημονικής ομάδας ήταν ότι η υψηλότερη κατανάλωση από αυτά τα 3 είδη κρέατος συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα. |
Η υψηλότερη κατανάλωση κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα
|
|
Το 2022, μία άλλη επιστημονική ομάδα αξιολόγησε δεδομένα από 413.000 άτομα σε 8 ευρωπαϊκές χώρες (2).
Η παρακολούθηση είχε διάρκεια 16 ετών και τα ευρήματα έδειξαν ότι η συνολική πρόσληψη κόκκινου κρέατος συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα κατά 61%. Το συμπέρασμα της επιστημονικής ομάδας ήταν ότι η κατανάλωση κόκκινου κρέατος σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα. |
Μελέτη σε 413.000 άτομα έδειξε ότι το κόκκινο κρέας αυξάνει τον κίνδυνο για ελκώδη κολίτιδα κατά 61%.
|
|
Το 2022 δημοσιεύτηκε μία ακόμα μελέτη, η οποία ανέλυσε διατροφικά πρότυπα και βαθμολογίες σε 125.000 άτομα (3).
Τα ευρήματα, μεταξύ άλλων, έδειξαν ότι μία διατροφή που περιλαμβάνει κόκκινο κρέας, πουλερικά και επεξεργασμένο κρέας, συσχετίστηκε με αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης ελκώδους κολίτιδας κατά 11%. Στο συμπέρασμα της, η ερευνητική ομάδα αναφέρει ότι "η μελέτη μας ενισχύει την σημασία της αξιολόγησης των διατροφικών προτύπων για την ενίσχυση της πρόληψης". Οι άνθρωποι με ελκώδη κολίτιδα έχουν δια βίου αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης για καρκίνο του παχέος εντέρου (4). |
Μία διατροφή με κόκκινο κρέας, πουλερικά και επεξεργασμένο κρέας, αυξάνει τον κίνδυνο κατά 11%.
|
|
Πρόσφατα (2020) ο Διεθνής Οργανισμός για την Φλεγμονώδη Νόσο του Εντέρου δημοσίευσε σχετικές διατροφικές οδηγίες, οι οποίες συνιστούσαν μείωση της πρόσληψης κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος στην ελκώδη κολίτιδα (5)
|
Ο Διεθνής Οργανισμός για την Φλεγμονώδη Νόσο του Εντέρου συνιστά μείωση του κόκκινου κρέατος
|
|
Το 2004 διενεργήθηκε μία μελέτη, η οποία είχε ως στόχο να προσδιοριστεί ποιοι διατροφικοί παράγοντες σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο υποτροπής στην ελκώδη κολίτιδα (6).
Συμμετείχαν 183 άνθρωποι με ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα σε ύφεση, από δύο περιφερειακά γενικά νοσοκομεία, οι οποίοι παρακολουθήθηκαν για ένα χρόνο για να προσδιοριστεί η επίδραση της συνήθους διατροφής στην υποτροπή. Τα ευρήματα έδειξαν ότι η κατανάλωση κρέατος, ιδίως κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, αύξησε την πιθανότητα υποτροπής κατά 220% και 419%, αντίστοιχα. |
To κρέας αυξάνει την πιθανότητα υποτροπής από 220% έως 419%.
|
|
Σύμφωνα με το ίδρυμα για τη νόσο Κρον και την Κολίτιδα (7) το κόκκινο κρέας σχετίζεται με αυξημένη φλεγμονή. Το ίδιο ισχύει και για το επεξεργασμένο κρέας (π.χ. μπέικον, λουκάνικα, κ.ο.κ.).
Στο ίδιο μήκος κύματος, Αυστραλιανή Ένωση για τη νόσο Κρόν και την Κολίτιδα αναφέρει ότι "υπάρχουν κάποια στοιχεία που υποδηλώνουν, μεταξύ άλλων, ότι η κατανάλωση λιγότερου κόκκινου κρέατος προστατεύει από την εμφάνιση ελκώδους κολίτιδας και πιθανόν να σας κρατά σε ύφεση, μόλις το έντερο σας επουλωθεί" (9). |
Σύμφωνα με το ίδρυμα για τη νόσο Κρον και την Κολίτιδα το κόκκινο κρέας σχετίζεται με αυξημένη φλεγμονή.
|
|
To 2015 μία μετα-ανάλυση διερεύνησε την σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση κρέατος και τον κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσου του εντέρου (8).
Αξιολογήθηκαν τα δεδομένα από 9 μελέτες. Τα ευρήματα έδειξαν ότι σε σύγκριση με τους ανθρώπους που έτρωγαν σπάνια ή καθόλου κρέας, η κατανάλωση κρέατος είχαν σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσο του εντέρου κατά 50%. |
Μετα-ανάλυση 9 μελετών : το κρέας αυξάνει τον κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσο του εντέρου κατά 50%.
|
|
Μια μεγάλη μελέτη (10), στην οποία συμμετείχαν 67.581 γυναίκες, έδειξε ότι η υψηλή πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης οδήγησε σε σημαντικά αυξημένο κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσο του εντέρου κατά 203%.
|
Mελέτη σε 67.000 γυναίκες έδειξε ότι η ζωική πρωτεΐνη αυξάνει τον κίνδυνο για φλεγμονώδη νόσο εντέρου κατά 203%
|
|
Ο Δρ. Tilg από το Τμήμα Ιατρικής, Τομέας Γαστρεντερολογίας και Ηπατολογίας, σε Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Αυστρίας αναφέρει ότι :
"Διατροφικοί παράγοντες όπως το κόκκινο κρέας σχετίζονται με την υποτροπή της ελκώδους κολίτιδας" (11). |
Δρ. Tilg: το κόκκινο κρέας σχετίζεται με υποτροπή της ελκώδους κολίτιδας
|
Παραπομπές (11)
1. Rashvand S, Somi MH, Rashidkhani B, Hekmatdoost A. Dietary protein intakes and risk of ulcerative colitis. Med J Islam Repub Iran. 2015 Aug 24;29:253. PMID: 26793644; PMCID: PMC4715377.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26793644/
2. Dong C, Chan SSM, Jantchou P, Racine A, Oldenburg B, Weiderpass E, Heath AK, Tong TYN, Tjønneland A, Kyrø C, Bueno de Mesquita B, Kaaks R, Katzke VA, Bergman MM, Boeing H, Palli D, Masala G, Tumino R, Sacerdote C, Colorado-Yohar SM, Sánchez MJ, Grip O, Lindgren S, Luben R, Huybrechts I, Gunter MJ, Mahamat-Saleh Y, Boutron-Ruault MC, Carbonnel F. Meat Intake Is Associated with a Higher Risk of Ulcerative Colitis in a Large European Prospective Cohort Studyø. J Crohns Colitis. 2022 Aug 30;16(8):1187-1196. doi: 10.1093/ecco-jcc/jjac054. PMID: 35396592; PMCID: PMC10020974.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35396592/
3. Peters V, Bolte L, Schuttert EM, Andreu-Sánchez S, Dijkstra G, Weersma RK, Campmans-Kuijpers MJE. Western and Carnivorous Dietary Patterns are Associated with Greater Likelihood of IBD Development in a Large Prospective Population-based Cohort. J Crohns Colitis. 2022 Jul 14;16(6):931-939. doi: 10.1093/ecco-jcc/jjab219. PMID: 34864946; PMCID: PMC9282880.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34864946/
4. Keane MG, Johnson GJ. Early diagnosis improves survival in colorectal cancer. Practitioner. 2012 Jul-Aug;256(1753):15-8, 2. PMID: 22988701.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22988701/
5. Levine A, Rhodes JM, Lindsay JO, Abreu MT, Kamm MA, Gibson PR, Gasche C, Silverberg MS, Mahadevan U, Boneh RS, Wine E, Damas OM, Syme G, Trakman GL, Yao CK, Stockhamer S, Hammami MB, Garces LC, Rogler G, Koutroubakis IE, Ananthakrishnan AN, McKeever L, Lewis JD. Dietary Guidance From the International Organization for the Study of Inflammatory Bowel Diseases. Clin Gastroenterol Hepatol. 2020 May;18(6):1381-1392. doi: 10.1016/j.cgh.2020.01.046. Epub 2020 Feb 15. PMID: 32068150.
https://www.cghjournal.org/article/S1542-3565(20)30185-3/fulltext
6. Jowett SL, Seal CJ, Pearce MS, Phillips E, Gregory W, Barton JR, Welfare MR. Influence of dietary factors on the clinical course of ulcerative colitis: a prospective cohort study. Gut. 2004 Oct;53(10):1479-84. doi: 10.1136/gut.2003.024828. PMID: 15361498; PMCID: PMC1774231.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15361498/
7. What Should I Eat?, Crohn's & Colitis Foundation
https://www.crohnscolitisfoundation.org/diet-and-nutrition/what-should-i-eat
8. Ge J, Han TJ, Liu J, Li JS, Zhang XH, Wang Y, Li QY, Zhu Q, Yang CM. Meat intake and risk of inflammatory bowel disease: A meta-analysis. Turk J Gastroenterol. 2015 Nov;26(6):492-7. doi: 10.5152/tjg.2015.0106. PMID: 26575042.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26575042/
9. Australian Crohn’s and Colitis Association, Nutrition
https://crohnsandcolitis.org.au/living-with-crohns-colitis/lifestyle/nutrition/
10. Jantchou P, Morois S, Clavel-Chapelon F, Boutron-Ruault MC, Carbonnel F. Animal protein intake and risk of inflammatory bowel disease: The E3N prospective study. Am J Gastroenterol. 2010 Oct;105(10):2195-201. doi: 10.1038/ajg.2010.192. Epub 2010 May 11. PMID: 20461067.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20461067/
11. Tilg H, Kaser A Diet and relapsing ulcerative colitis: take off the meat? Gut 2004;53:1399-1401.
https://gut.bmj.com/content/53/10/1399.citation-tools
1. Rashvand S, Somi MH, Rashidkhani B, Hekmatdoost A. Dietary protein intakes and risk of ulcerative colitis. Med J Islam Repub Iran. 2015 Aug 24;29:253. PMID: 26793644; PMCID: PMC4715377.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26793644/
2. Dong C, Chan SSM, Jantchou P, Racine A, Oldenburg B, Weiderpass E, Heath AK, Tong TYN, Tjønneland A, Kyrø C, Bueno de Mesquita B, Kaaks R, Katzke VA, Bergman MM, Boeing H, Palli D, Masala G, Tumino R, Sacerdote C, Colorado-Yohar SM, Sánchez MJ, Grip O, Lindgren S, Luben R, Huybrechts I, Gunter MJ, Mahamat-Saleh Y, Boutron-Ruault MC, Carbonnel F. Meat Intake Is Associated with a Higher Risk of Ulcerative Colitis in a Large European Prospective Cohort Studyø. J Crohns Colitis. 2022 Aug 30;16(8):1187-1196. doi: 10.1093/ecco-jcc/jjac054. PMID: 35396592; PMCID: PMC10020974.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35396592/
3. Peters V, Bolte L, Schuttert EM, Andreu-Sánchez S, Dijkstra G, Weersma RK, Campmans-Kuijpers MJE. Western and Carnivorous Dietary Patterns are Associated with Greater Likelihood of IBD Development in a Large Prospective Population-based Cohort. J Crohns Colitis. 2022 Jul 14;16(6):931-939. doi: 10.1093/ecco-jcc/jjab219. PMID: 34864946; PMCID: PMC9282880.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34864946/
4. Keane MG, Johnson GJ. Early diagnosis improves survival in colorectal cancer. Practitioner. 2012 Jul-Aug;256(1753):15-8, 2. PMID: 22988701.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22988701/
5. Levine A, Rhodes JM, Lindsay JO, Abreu MT, Kamm MA, Gibson PR, Gasche C, Silverberg MS, Mahadevan U, Boneh RS, Wine E, Damas OM, Syme G, Trakman GL, Yao CK, Stockhamer S, Hammami MB, Garces LC, Rogler G, Koutroubakis IE, Ananthakrishnan AN, McKeever L, Lewis JD. Dietary Guidance From the International Organization for the Study of Inflammatory Bowel Diseases. Clin Gastroenterol Hepatol. 2020 May;18(6):1381-1392. doi: 10.1016/j.cgh.2020.01.046. Epub 2020 Feb 15. PMID: 32068150.
https://www.cghjournal.org/article/S1542-3565(20)30185-3/fulltext
6. Jowett SL, Seal CJ, Pearce MS, Phillips E, Gregory W, Barton JR, Welfare MR. Influence of dietary factors on the clinical course of ulcerative colitis: a prospective cohort study. Gut. 2004 Oct;53(10):1479-84. doi: 10.1136/gut.2003.024828. PMID: 15361498; PMCID: PMC1774231.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15361498/
7. What Should I Eat?, Crohn's & Colitis Foundation
https://www.crohnscolitisfoundation.org/diet-and-nutrition/what-should-i-eat
8. Ge J, Han TJ, Liu J, Li JS, Zhang XH, Wang Y, Li QY, Zhu Q, Yang CM. Meat intake and risk of inflammatory bowel disease: A meta-analysis. Turk J Gastroenterol. 2015 Nov;26(6):492-7. doi: 10.5152/tjg.2015.0106. PMID: 26575042.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26575042/
9. Australian Crohn’s and Colitis Association, Nutrition
https://crohnsandcolitis.org.au/living-with-crohns-colitis/lifestyle/nutrition/
10. Jantchou P, Morois S, Clavel-Chapelon F, Boutron-Ruault MC, Carbonnel F. Animal protein intake and risk of inflammatory bowel disease: The E3N prospective study. Am J Gastroenterol. 2010 Oct;105(10):2195-201. doi: 10.1038/ajg.2010.192. Epub 2010 May 11. PMID: 20461067.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20461067/
11. Tilg H, Kaser A Diet and relapsing ulcerative colitis: take off the meat? Gut 2004;53:1399-1401.
https://gut.bmj.com/content/53/10/1399.citation-tools
