9/1/2023.
Ενημέρωση: 14/12/2023
Ενημέρωση: 14/12/2023
ΒΡΟΓΧΙΚΟ ΑΣΘΜΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Ασθενείς με ιδιαίτερα σοβαρό βρογχικό άσθμα ξεκινούν βίγκαν διατροφή και βιώνουν τα εξής οφέλη:
Συμπτώματα: στο 92% (!) σημαντική βελτίωση ή π λ ή ρ η απαλλαγή |
Φάρμακα: σημαντική μείωση ή ακόμα και δ ι α κ ο π ή |
Σημαντική μείωση πίεσης + σημαντική απώλεια βάρους |
|
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ (χρόνος ανάγνωση 6 λεπτά)
1. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ 2. ΒΡΟΓΧΙΚΟ ΑΣΘΜΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΒΙΓΚΑΝ 3. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ 2022: "η φυτική διατροφή θα πρέπει να συνταγογραφείται σε όλους τους ανθρώπους με άσθμα" Παραπομπές (6) |
ΒΡΟΓΧΙΚΟ ΑΣΘΜΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
|
1. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ
Το βρογχικό άσθμα αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα που μειώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών (1).
Ο εκτιμώμενος παγκόσμιος επιπολασμός του κλινικού άσθματος στους ενήλικες είναι 4,5%, αλλά στις ανεπτυγμένες χώρες είναι υψηλότερος, έως και 21,5% (2).
Το βρογχικό άσθμα είναι μια ετερογενής πνευμονική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια βήχα, δύσπνοιας και συριγμού (3).
Η φλεγμονή των αεραγωγών και το οξειδωτικό στρες είναι οι κύριοι μηχανισμοί που εμπλέκονται στην παθογένεση του βρογχικού άσθματος, και σχετίζονται με τη σοβαρότητα της νόσου (4).
Υπάρχει διατροφή για το βρογχικό άσθμα ;
Φυσικά.
Στην Σουηδία χώρα υπάρχει ένα ενεργό κίνημα υγείας που ισχυρίζεται ότι η βίγκαν [vegan] διατροφή είναι σε θέση να βελτιώσει ή ακόμα και να θεραπεύσει το βρογχικό άσθμα.
Προκειμένου να ελεγχθεί αυτός ο ισχυρισμός, μία επιστημονική ομάδα παρακολούθησε 34 ασθενείς που έλαβαν ως αγωγή την βίγκαν διατροφή, επί 1 χρόνο (5).
Το βρογχικό άσθμα αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα που μειώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών (1).
Ο εκτιμώμενος παγκόσμιος επιπολασμός του κλινικού άσθματος στους ενήλικες είναι 4,5%, αλλά στις ανεπτυγμένες χώρες είναι υψηλότερος, έως και 21,5% (2).
Το βρογχικό άσθμα είναι μια ετερογενής πνευμονική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια βήχα, δύσπνοιας και συριγμού (3).
Η φλεγμονή των αεραγωγών και το οξειδωτικό στρες είναι οι κύριοι μηχανισμοί που εμπλέκονται στην παθογένεση του βρογχικού άσθματος, και σχετίζονται με τη σοβαρότητα της νόσου (4).
Υπάρχει διατροφή για το βρογχικό άσθμα ;
Φυσικά.
Στην Σουηδία χώρα υπάρχει ένα ενεργό κίνημα υγείας που ισχυρίζεται ότι η βίγκαν [vegan] διατροφή είναι σε θέση να βελτιώσει ή ακόμα και να θεραπεύσει το βρογχικό άσθμα.
Προκειμένου να ελεγχθεί αυτός ο ισχυρισμός, μία επιστημονική ομάδα παρακολούθησε 34 ασθενείς που έλαβαν ως αγωγή την βίγκαν διατροφή, επί 1 χρόνο (5).
|
2. ΒΡΟΓΧΙΚΟ ΑΣΘΜΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΒΙΓΚΑΝ
Οι ασθενείς που συμμετείχαν στην εν λόγω μελέτη είχαν ιδιαίτερα προχωρημένο βρογχικό άσθμα. Πιο συγκεκριμένα: 1. υπέφεραν από βρογχικό άσθμα κατά μέσο όρο επί 12 χρόνια (εύρος 2 έως 33 έτη), 2. λάμβαναν μακροχρόνια φαρμακευτική αγωγή: ο αριθμός των φαρμάκων που λάμβαναν ήταν κατά μέσο όρο 4,5, με το εύρος τους να κυμαίνεται από 1 έως 8 φάρμακα. 20 από τους 34 ασθενείς χρησιμοποιούσαν συνεχώς κορτιζόνη, ενώ 7 ακόμα ασθενείς είχαν λάβει κορτιζόνη στο παρελθόν. Μόνο 8 ασθενείς δεν είχαν κάνει χρήση κορτιζόνης. 31 ασθενείς δεν κάπνιζαν. 3. από τους 34 ασθενείς, οι 20 είχαν εισαχθεί στο νοσοκομείο για οξείες κρίσεις άσθματος τα τελευταία 2 χρόνια. Συνεπώς, διαπιστώνουμε ότι αυτοί οι ασθενείς αντιπροσώπευαν έναν αρκετά προχωρημένο τύπο ασθματικής νόσου. |
ΒΡΟΓΧΙΚΟ ΑΣΘΜΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΒΙΓΚΑΝ
|
ΕΥΡΗΜΑΤΑ:
Από τους 34 ασθενείς, για διάφορους λόγους, ολοκλήρωσαν την μελέτη οι 24.
Τα οφέλη διακρίνονται τόσο στις υποκειμενικές όσο και στις αντικειμενικές μεταβλητές.
A. Υποκειμενικές Μεταβλητές :
Διαπιστώθηκε σημαντική βελτίωση στο βρογχικό άσθμα με την βίγκαν διατροφή. Πιο συγκεκριμένα:
- η υποκειμενική αξιολόγηση των ασθενών έδειξε ότι μετά από 4 μήνες υπήρξε βελτίωση ή ακόμα κι απαλλαγή από τα συμπτώματα στο 71% των ασθενών, το οποίο εκτινάχθηκε στο 92% μετά από 1 έτος.
- Υπήρξε μείωση τόσο στον αριθμό των κρίσεων άσθματος όσο και μείωση της βαρύτητας τους. Όσοι ασθενείς δεν είχαν άμεσες κρίσης, διαπίστωσαν ότι ανέπνεαν ευκολότερα και είχαν βελτιωμένη σωματική ικανότητα.
- Πολλοί ασθενείς είπαν ότι η βελτίωσή τους ήταν τόσο αξιοσημείωτη που, για παράδειγμα, ένιωθαν ότι «είχαν μια νέα ζωή».
- Πολλοί ασθενείς είχαν σχετιζόμενες ασθένειες, ειδικά ρευματικού τύπου. Αυτές οι παθήσεις κατά κανόνα είτε υποχώρησαν πλήρως είτε μειώθηκαν
- Πολλοί ασθενείς είχαν αυξημένη συχνότητα μολυσματικών ασθενειών. Με την βίγκαν διατροφή υπήρξε πολύ σημαντική βελτίωση στις μολυσματικές ασθένειες.
- Μια κοινή παρατήρηση από τους ασθενείς ήταν ότι μετά την θεραπεία με την βίγκαν διατροφή μπορούσαν να εκτεθούν σε παράγοντες που προηγουμένως του προκαλούσαν τακτικά κρίσεις άσθματος, για παράδειγμα, σκόνη, καπνός, λουλούδια και ζώα. Προηγουμένως μπορούσαν να ζήσουν μόνο σε ένα καθαρό περιβάλλον και ένιωθαν λίγο έως πολύ απομονωμένοι στα σπίτια τους, αλλά τώρα μπορούσαν πλέον να μένουν σε διάφορους χώρους χωρίς να παθαίνουν κρίσεις άσθματος.
Β. Αντικειμενικές Μεταβλητές :
1. κλινικές μεταβλητές:
Μετά από 1 έτος υπήρξε σημαντική μείωση της αρτηριακής πίεσης, του σφυγμού μετά από σταθερό φορτίο (σωματική ικανότητα εργασίας) και του σωματικού βάρους. Η ζωτική χωρητικότητα και το FEV, επίσης, παρουσίασαν σημαντικές βελτιώσεις. Πιο συγκεκριμένα:
- ποσότητα αέρα που εκπνέεται [FEV] (L/sec): αύξηση, από 2 σε 2,5
- ζωτική χωρητικότητα [vital capacity] (L): αύξηση, από 3,4 σε 4
- οι παλμοί ανά λεπτό κατά την διάρκεια σωματικής εργασίας: μείωση, από 136 σε 120
- διάμεση μείωση συστολικής πίεσης από 128 σε 120 mm Hg
- διάμεση μείωση διαστολικής πίεσης από 77 σε 72 mm Hg
- διάμεση μείωση βάρους 8,3 κιλά.
2. φάρμακα:
Ταυτόχρονα, οι ασθενείς μείωσαν σημαντικά την χρήση φαρμάκων. Μετά από 1 έτος:
- 4 ασθενείς διέκοψαν πλήρως τα φάρμακα.
- η πλειοψηφία τα μείωσε κατά 10% έως 50%, και
- μόνο 2 ασθενείς είχαν αμετάβλητη χρήση φαρμάκων.
Όσον αφορά τον αριθμό των φαρμάκων:
- αρχικά ήταν κατά μέσο όρο 4,5 διαφορετικά φάρμακα, με διακύμανση από 1 έως ακόμα 8 φάρμακα, ενώ
- μετά από 1 έτος, ο αριθμός των φαρμάκων μειώθηκε σε 1,2 φάρμακα, με διακύμανση από 0 έως 4 φάρμακα.
7 ασθενείς διέκοψαν εντελώς την κορτιζόνη.
3. βιοχημικοί δείκτες:
Οι περισσότεροι ασθενείς εμφάνισαν σημαντικές βελτιώσεις :
- η μείωση του ρυθμού καθίζησης ερυθροκυττάρων [Erythrocyte Sedimentation Rate], (mm): από 17 σε 10
- IgE (mg/L): μείωση, από 241 σε 174,
- IgM (g/L): μείωση, από 1,1 σε 0,9
- Hb (g/L): μείωση, από 146 σε 138
- Χολερυθρίνη (mmol/L): μείωση, από 15,5 σε 7,6
- Ουρία (mmol/L): μείωση, από 4,2 σε 2,9.
Οι ασθενείς τηρούσαν την βίγκαν διατροφή σε ένα ποσοστό μεταξύ 50% και 100% (ίσως και λιγότερο). Κατά μέσο όρο η τήρηση της βίγκαν διατροφής ήταν 83%.
Σε αυτό το σημείο, ένας αντίλογος που θα μπορούσε να υπάρξει είναι ότι δεν υπήρχε ομάδα ελέγχου και ότι όλες οι παραπάνω βελτιώσεις θα συνέβαιναν ούτως ή άλλως, χωρίς να έχουν κάποια σχέση με την βίγκαν διατροφή.
Ωστόσο, αυτό το επιχείρημα έχει μικρή, αν όχι ελάχιστη βαρύτητα, διότι οι βελτιώσεις δεν ήταν μόνο υποκειμενικές αλλά και αντικειμενικές, ενώ η συγκεκριμένη ομάδα ασθενών είχαν αρκετά προχωρημένη νόσο, με πολυφαρμακία, η οποία δεν είχε ανταποκριθεί σε άλλες επιλογές αντιμετώπισης όλα αυτά τα χρόνια.
Επιπλέον, οι βελτιώσεις δεν ήταν μόνο σχετικές με το άσθμα, άλλα υπήρξαν και οφέλη στην αρτηριακή πίεση και στην απώλεια βάρους.
Συνεπώς, ακόμα και εάν κάποιες από τις προαναφερόμενες βελτιώσεις οφείλονται σε κάποιο βαθμό στο φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου, σε καμμία περίπτωση δεν μπορούμε να αγνοήσουμε όλα τα παραπάνω οφέλη και να ισχυριστούμε ότι οφείλονται αποκλειστικά στο φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου.
Κλείνοντας, μία ακόμα μεταβλητή είναι το κόστος.
Σίγουρα, δεν σχετίζεται με την βελτίωση της νόσου, αλλά έχει σημαντική αξία διότι όλα τα παραπάνω οφέλη οδήγησαν σε σημαντικά μειωμένο κόστος για ιατρική περίθαλψη και φάρμακα. Πιο συγκεκριμένα, η μείωση ήταν της τάξης του 89%.
Σύνοψη:
24 ασθενείς με βρογχικό άσθμα ακολούθησαν την βίγκαν διατροφή για 1 έτος. Από αυτούς τους 24 ασθενείς, το 71% ανέφερε βελτίωση σε 4 μήνες και το 92% σε 1 έτος.
Υπήρξε σημαντική βελτίωση σε ορισμένες κλινικές μεταβλητές, όπως:
- ζωτική χωρητικότητα [vital capacity],
- βίαια εκπνεόμενος όγκος στο 1ο δευτερόλεπτο της εκπνοής [forced expiratory volume at one sec], και
- σωματική ικανότητα εργασίας.
Επίσης, υπήρξε σημαντική βελτίωση σε διάφορους βιοχημικούς δείκτες, καθώς και σημαντική βελτίωση στην αρτηριακή πίεση και στην απώλεια βάρους.
Επιπρόσθετα, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή είτε διακόπηκε είτε μειώθηκε δραστικά, ενώ υπήρξε σημαντική μείωση στα συμπτώματα του άσθματος.
Από τους 34 ασθενείς, για διάφορους λόγους, ολοκλήρωσαν την μελέτη οι 24.
Τα οφέλη διακρίνονται τόσο στις υποκειμενικές όσο και στις αντικειμενικές μεταβλητές.
A. Υποκειμενικές Μεταβλητές :
Διαπιστώθηκε σημαντική βελτίωση στο βρογχικό άσθμα με την βίγκαν διατροφή. Πιο συγκεκριμένα:
- η υποκειμενική αξιολόγηση των ασθενών έδειξε ότι μετά από 4 μήνες υπήρξε βελτίωση ή ακόμα κι απαλλαγή από τα συμπτώματα στο 71% των ασθενών, το οποίο εκτινάχθηκε στο 92% μετά από 1 έτος.
- Υπήρξε μείωση τόσο στον αριθμό των κρίσεων άσθματος όσο και μείωση της βαρύτητας τους. Όσοι ασθενείς δεν είχαν άμεσες κρίσης, διαπίστωσαν ότι ανέπνεαν ευκολότερα και είχαν βελτιωμένη σωματική ικανότητα.
- Πολλοί ασθενείς είπαν ότι η βελτίωσή τους ήταν τόσο αξιοσημείωτη που, για παράδειγμα, ένιωθαν ότι «είχαν μια νέα ζωή».
- Πολλοί ασθενείς είχαν σχετιζόμενες ασθένειες, ειδικά ρευματικού τύπου. Αυτές οι παθήσεις κατά κανόνα είτε υποχώρησαν πλήρως είτε μειώθηκαν
- Πολλοί ασθενείς είχαν αυξημένη συχνότητα μολυσματικών ασθενειών. Με την βίγκαν διατροφή υπήρξε πολύ σημαντική βελτίωση στις μολυσματικές ασθένειες.
- Μια κοινή παρατήρηση από τους ασθενείς ήταν ότι μετά την θεραπεία με την βίγκαν διατροφή μπορούσαν να εκτεθούν σε παράγοντες που προηγουμένως του προκαλούσαν τακτικά κρίσεις άσθματος, για παράδειγμα, σκόνη, καπνός, λουλούδια και ζώα. Προηγουμένως μπορούσαν να ζήσουν μόνο σε ένα καθαρό περιβάλλον και ένιωθαν λίγο έως πολύ απομονωμένοι στα σπίτια τους, αλλά τώρα μπορούσαν πλέον να μένουν σε διάφορους χώρους χωρίς να παθαίνουν κρίσεις άσθματος.
Β. Αντικειμενικές Μεταβλητές :
1. κλινικές μεταβλητές:
Μετά από 1 έτος υπήρξε σημαντική μείωση της αρτηριακής πίεσης, του σφυγμού μετά από σταθερό φορτίο (σωματική ικανότητα εργασίας) και του σωματικού βάρους. Η ζωτική χωρητικότητα και το FEV, επίσης, παρουσίασαν σημαντικές βελτιώσεις. Πιο συγκεκριμένα:
- ποσότητα αέρα που εκπνέεται [FEV] (L/sec): αύξηση, από 2 σε 2,5
- ζωτική χωρητικότητα [vital capacity] (L): αύξηση, από 3,4 σε 4
- οι παλμοί ανά λεπτό κατά την διάρκεια σωματικής εργασίας: μείωση, από 136 σε 120
- διάμεση μείωση συστολικής πίεσης από 128 σε 120 mm Hg
- διάμεση μείωση διαστολικής πίεσης από 77 σε 72 mm Hg
- διάμεση μείωση βάρους 8,3 κιλά.
2. φάρμακα:
Ταυτόχρονα, οι ασθενείς μείωσαν σημαντικά την χρήση φαρμάκων. Μετά από 1 έτος:
- 4 ασθενείς διέκοψαν πλήρως τα φάρμακα.
- η πλειοψηφία τα μείωσε κατά 10% έως 50%, και
- μόνο 2 ασθενείς είχαν αμετάβλητη χρήση φαρμάκων.
Όσον αφορά τον αριθμό των φαρμάκων:
- αρχικά ήταν κατά μέσο όρο 4,5 διαφορετικά φάρμακα, με διακύμανση από 1 έως ακόμα 8 φάρμακα, ενώ
- μετά από 1 έτος, ο αριθμός των φαρμάκων μειώθηκε σε 1,2 φάρμακα, με διακύμανση από 0 έως 4 φάρμακα.
7 ασθενείς διέκοψαν εντελώς την κορτιζόνη.
3. βιοχημικοί δείκτες:
Οι περισσότεροι ασθενείς εμφάνισαν σημαντικές βελτιώσεις :
- η μείωση του ρυθμού καθίζησης ερυθροκυττάρων [Erythrocyte Sedimentation Rate], (mm): από 17 σε 10
- IgE (mg/L): μείωση, από 241 σε 174,
- IgM (g/L): μείωση, από 1,1 σε 0,9
- Hb (g/L): μείωση, από 146 σε 138
- Χολερυθρίνη (mmol/L): μείωση, από 15,5 σε 7,6
- Ουρία (mmol/L): μείωση, από 4,2 σε 2,9.
Οι ασθενείς τηρούσαν την βίγκαν διατροφή σε ένα ποσοστό μεταξύ 50% και 100% (ίσως και λιγότερο). Κατά μέσο όρο η τήρηση της βίγκαν διατροφής ήταν 83%.
Σε αυτό το σημείο, ένας αντίλογος που θα μπορούσε να υπάρξει είναι ότι δεν υπήρχε ομάδα ελέγχου και ότι όλες οι παραπάνω βελτιώσεις θα συνέβαιναν ούτως ή άλλως, χωρίς να έχουν κάποια σχέση με την βίγκαν διατροφή.
Ωστόσο, αυτό το επιχείρημα έχει μικρή, αν όχι ελάχιστη βαρύτητα, διότι οι βελτιώσεις δεν ήταν μόνο υποκειμενικές αλλά και αντικειμενικές, ενώ η συγκεκριμένη ομάδα ασθενών είχαν αρκετά προχωρημένη νόσο, με πολυφαρμακία, η οποία δεν είχε ανταποκριθεί σε άλλες επιλογές αντιμετώπισης όλα αυτά τα χρόνια.
Επιπλέον, οι βελτιώσεις δεν ήταν μόνο σχετικές με το άσθμα, άλλα υπήρξαν και οφέλη στην αρτηριακή πίεση και στην απώλεια βάρους.
Συνεπώς, ακόμα και εάν κάποιες από τις προαναφερόμενες βελτιώσεις οφείλονται σε κάποιο βαθμό στο φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου, σε καμμία περίπτωση δεν μπορούμε να αγνοήσουμε όλα τα παραπάνω οφέλη και να ισχυριστούμε ότι οφείλονται αποκλειστικά στο φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου.
Κλείνοντας, μία ακόμα μεταβλητή είναι το κόστος.
Σίγουρα, δεν σχετίζεται με την βελτίωση της νόσου, αλλά έχει σημαντική αξία διότι όλα τα παραπάνω οφέλη οδήγησαν σε σημαντικά μειωμένο κόστος για ιατρική περίθαλψη και φάρμακα. Πιο συγκεκριμένα, η μείωση ήταν της τάξης του 89%.
Σύνοψη:
24 ασθενείς με βρογχικό άσθμα ακολούθησαν την βίγκαν διατροφή για 1 έτος. Από αυτούς τους 24 ασθενείς, το 71% ανέφερε βελτίωση σε 4 μήνες και το 92% σε 1 έτος.
Υπήρξε σημαντική βελτίωση σε ορισμένες κλινικές μεταβλητές, όπως:
- ζωτική χωρητικότητα [vital capacity],
- βίαια εκπνεόμενος όγκος στο 1ο δευτερόλεπτο της εκπνοής [forced expiratory volume at one sec], και
- σωματική ικανότητα εργασίας.
Επίσης, υπήρξε σημαντική βελτίωση σε διάφορους βιοχημικούς δείκτες, καθώς και σημαντική βελτίωση στην αρτηριακή πίεση και στην απώλεια βάρους.
Επιπρόσθετα, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή είτε διακόπηκε είτε μειώθηκε δραστικά, ενώ υπήρξε σημαντική μείωση στα συμπτώματα του άσθματος.
|
3. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ: Άσθμα-Πρόληψη και Αντιμετώπιση με Φυτική Διατροφή
Το 2022, δημοσιεύτηκε μία ανασκόπηση με τίτλο "Άσθμα-Πρόληψη και Αντιμετώπιση με Φυτική Διατροφή" (6), η οποία αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής: Μια φυτική διατροφή είναι σε θέση να μειώσει τον κίνδυνο άσθματος. Τα επίπεδα φλεγμονής και οξειδωτικού στρες συμβάλλουν στην ανάπτυξη άσθματος και είναι σε θέση να μειωθούν με μια φυτική διατροφή. Μελέτες παρέμβασης με φυτική διατροφή σε ασθενείς με άσθμα έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές τόσο στην μείωση των συμπτωμάτων όσο και των κλινικών δεικτών. Θα πρέπει να συνταγογραφείται η φυτική διατροφή σε όλους τους ασθματικούς ασθενείς. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την θεραπεία του ασθενούς με άσθμα ίσως χρειαστεί μειωθούν καθώς γίνονται εμφανή τα θεραπευτικά αποτελέσματα μιας φυτικής διατροφής (6). Φυτική Διατροφή : "Θα πρέπει να συνταγογραφείται σε όλους τους ανθρώπους με άσθμα" |
Φυτική Διατροφή : "Θα πρέπει να συνταγογραφείται σε όλους τους ανθρώπους με άσθμα"
|
Παραπομπές (6)
1. Bergmann KC. Asthma bronchiale - viele Formen, viele Therapien [Bronchial asthma - many types, different therapies]. Dtsch Med Wochenschr. 2016 May;141(10):687-92. German. doi: 10.1055/s-0042-104795. Epub 2016 May 13. PMID: 27176061.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27176061/
2. To T, Stanojevic S, Moores G, et al. Global asthma prevalence in adults: findings from the cross-sectional world health survey. BMC Public Health. 2012 Mar;12:204. DOI: 10.1186/1471-2458-12-204. PMID: 22429515; PMCID: PMC3353191.
http://europepmc.org/article/MED/22429515
3. Behera D, Sehgal IS. Bronchial asthma--Issues for the developing world. The Indian Journal of Medical Research. 2015 Apr;141(4):380-382. DOI: 10.4103/0971-5916.159237. PMID: 26112836; PMCID: PMC4510715.
https://europepmc.org/article/MED/26112836
4. Calabrese C, Carpagnano GE, Patella V, Vatrella A, Santus P. Asymmetric dimethylarginine (ADMA): will be or will not be a new revolutionary biomarker of bronchial asthma? Minerva Med 2015 October;106(5 Suppl 1):9-11.
https://www.minervamedica.it/en/journals/minerva-medica/article.php?cod=R10Y2015S03A0009#modal_3
5. Lindahl O, Lindwall L, Spångberg A, Stenram A, Ockerman PA. Vegan regimen with reduced medication in the treatment of bronchial asthma. J Asthma. 1985;22(1):45-55. doi: 10.3109/02770908509079883. PMID: 4019393.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/4019393/
6. Rose SD, Strombom AJ. Asthma-Prevention and Treatment with a Plant-Based Diet. Int J Pul & Res Sci. 2022; 5(5): 555672. DOI: 10.19080/IJOPRS.2022.05.555672
https://juniperpublishers.com/ijoprs/IJOPRS.MS.ID.555672.php
1. Bergmann KC. Asthma bronchiale - viele Formen, viele Therapien [Bronchial asthma - many types, different therapies]. Dtsch Med Wochenschr. 2016 May;141(10):687-92. German. doi: 10.1055/s-0042-104795. Epub 2016 May 13. PMID: 27176061.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27176061/
2. To T, Stanojevic S, Moores G, et al. Global asthma prevalence in adults: findings from the cross-sectional world health survey. BMC Public Health. 2012 Mar;12:204. DOI: 10.1186/1471-2458-12-204. PMID: 22429515; PMCID: PMC3353191.
http://europepmc.org/article/MED/22429515
3. Behera D, Sehgal IS. Bronchial asthma--Issues for the developing world. The Indian Journal of Medical Research. 2015 Apr;141(4):380-382. DOI: 10.4103/0971-5916.159237. PMID: 26112836; PMCID: PMC4510715.
https://europepmc.org/article/MED/26112836
4. Calabrese C, Carpagnano GE, Patella V, Vatrella A, Santus P. Asymmetric dimethylarginine (ADMA): will be or will not be a new revolutionary biomarker of bronchial asthma? Minerva Med 2015 October;106(5 Suppl 1):9-11.
https://www.minervamedica.it/en/journals/minerva-medica/article.php?cod=R10Y2015S03A0009#modal_3
5. Lindahl O, Lindwall L, Spångberg A, Stenram A, Ockerman PA. Vegan regimen with reduced medication in the treatment of bronchial asthma. J Asthma. 1985;22(1):45-55. doi: 10.3109/02770908509079883. PMID: 4019393.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/4019393/
6. Rose SD, Strombom AJ. Asthma-Prevention and Treatment with a Plant-Based Diet. Int J Pul & Res Sci. 2022; 5(5): 555672. DOI: 10.19080/IJOPRS.2022.05.555672
https://juniperpublishers.com/ijoprs/IJOPRS.MS.ID.555672.php
